Metodologiyasi o z b e k I s t o n r e s p u b L ik a s 1

ko‘rsatadilar. 
N eo k antchilarning ta ’kidlashicha, tarix individual, 
alohid a 
konkret holatlar bilan bog‘liq boMadi, tarix poeziyaga va 
san ’atga 
yaqin bo'lib, ko'proq tavsifiy xususiyatiga egadir.
N um izm atika 
(num ism atics. L otin ch ad an num ism a — m one- 
ta, tanga) — yordam chi tarix fani sohasi bo ‘lib, tan g alar va ta n - 
galardan iborat xazinalarni tarixiy, iqtisodiy, m adaniy yodgor- 
lik sifatida o'rganadi. N u m izm atik a shuningdek, Tangalarni zarb 
qilish ishlarini ham o'rganadi. ta n g alar va ularning tarix in i o 'rg a- 
nuvchi yordam chi tarix fani sohasi, tangashunoslik. Q adim iy pul- 
larni, ashyosi, shakli, vazni, yozuvlari, zarb etilgan joyi va vaqti- 
ni tekshiradi.
«N um izm atika* term in i o 'rta asrdan e ’tiboran tanga p ullar 
haqidagi fanning nom i sifatida ishlatila boshlandi. Tanga - bu 
belgilangan formadagi m etall quym asi. U o 'zin in g og'irligiga, 
qiymatiga, sifatiy tarkibiga ega bo'ladi va qonuniy m uom ala vosi­
tasi hisoblanadi.
Pullar, ular qanday ko'rinishga ega bo'lishdan q at’i nazar, qiy- 
m at o'lchovi, m uom ala vositasi, xazina to'plash, to'lov vositasi, 
jahon puli funksiyalarini bajaradi.
N um izm atika tanga va qog'oz p u llarn ing , orden va m edal- 
larning yuzaga kelish tarix in i o'rg anad i, shu asosda fanning tu r­
li sohalariga, ju m lad an tarix va arxeologiya, siyosiy iqtisod, til- 
shunoslik va san’atshunoslikka oid m asalalarni hal etish ishiga 
yaqindan yordam beradi.
B irinchi tanga p ullar er.avv. X II asrga oid bo'lib, ular das- 
tavval Xitoyda, keyinchalik H ind isto n da m uom alaga chiqarilgan. 
C hunonchi, G erodot va K senofotlarning m a’lum otiga ko'ra, bi­
rinchi oltin ham da kum ush tang alar eram izdan oldingi V II asr- 
da K ichik Osiyoning Lidiya davlatida zarb qilingan. K eyinchalik 
Q ora dengiz bo'yidagi ko'pgina grek m am lakatlari va davlatlari- 
dagi yirik shaharlarda tanga p ullar zarb etishgan. D em ak, er.avv.
293

---

V II asrda ta n g a la r 0 ‘rta Yer dengizi rayonlarida paydo bo'lgan. 
Lidiya (kichik O siyo — davlati) va G rek oroli F g in - b u
chiq arilg uu U nga p u lia m m g vaiani nisohianadi. K eyinchalik u 
b u tu n E lladaga va u n in g koioniyasi E ron, Italiyaga tarqaldi. R us- 
cha «m oneta* s c 'z i aslid a lo tincha uo'iib, r y o tr I davrida keng 
ishlatila boshlan g an.
Q adim g i R im d a Y u n n a M oneta deb ishlatilgan. X udo Y uno­
na sharafig a sh u n d ay deb nom langan. M oneo o g oh lantiram an , 
saqlaym an, b asho rat q ilam an degan m a ’n o larn i bildiradi. R im - 
lik lar Y unona sh arafig a K apitoliy tepaligida ibodatxona qurdilar. 
X uddi shu ibo datxon a h u zu rid a er.avv. IV asrn in g 2-yarm ida 
R im d a b irin ch i m a rta pul chiqarish ustaxonasi ochilgan. Bu yer­
da yalpoq, m is p u lla r — asslar zarb qilingan. R im yozm a m an - 
b alarid a «m oneo* te rm in i bilan bir qatord a «num izm a* term in i 
ham uchraydi.