Metodologiyasi o z b e k I s t o n r e s p u b L ik a s 1

Geraldika atamasi lotincha «heraldus* 
— jarchi so'zidan kelib 
chiqqan. Polyakcha «herb*, nem ischa «erbo* atam alari meros va

---

__ ^ ev n ‘r m a’nolarida qo'llanilgan. Geraldika gerblar va ular ha-
qulagi oiu au ai u*- 
siyosiy va ta n x iy : 
Oliy vu 
“ *—
va boshqalarning shajaralarini ifodalovchi alohida ram ziy belgidir.
G eraldika m oddiy m adaniyat yodgorliklarini: gerb, tam g 'a, 
m uhr, n ishonlarni ham da gerbli va ram zli yozm a m anbalarni 
o'rganadi, m illiy a n ’analar, ijtimoiy xususiyatlar, m am lak atlara- 
ro iqtisodiy va m adaniy aloqalarni o'rganishga yordam beradi. 
G erblar tarixiy b ilim larn in g ko'plab sohalari: diplom atiya, sfra- 
gistika, num izm atika va boshqalarda o'ziga xos m anba vazifasini 
bajaradi. G eraldika vujudga kelgan ittifoqlar, hududiy o'zgarish- 
lar, sulolaviy n ik ohlarni aks ettirgan holda siyosiy tarix h aq i­
da, hukm ron tabaqa o'rtasidagi dem ografik jarayon va boshqalar 
to'g'risida q im m atli m a’lum otlar bera oladi. N afaqat siyosiy va ij­
timoiy tarix sohasida, balki o'rganilayotgan d avrning psixologik 
m uhitini qayta tiklashda ham geraldik m ateriallardan sam ara- 
li foydalanish m um kin. M asalan, o 'rta asrlar xronikasi, siyosiy 
va badiiy adabiyotida gerblar tavsifi ko'p uchraydi. U lar um um an 
o'sha davr m entaliteti yoki turli toifalar m entalitetiga xos bo'lgan 
xususiyatlarni ham o 'zid a aks ettiradi.
G ipoteza (faraz) — (yunon tilida hypothesis — asos, tax m in , 
mo'ljal, gum on, «hypy* — tagida, pastda, ostida, «thysis* — h o ­
lat, ya’ni b iron -bir voqeaning asosida yotuvchi — sabab yoki m o- 
hiyat). Bilish nazariyasida u yoki bu tarixiy jarayon yoki voqea va 
hodisalar haqida tax m in larn i m ulohaza qilish va hukm chiqarish 
shaklida ifodalash. Ilm iy faraz — tarixiy jaray o n lar yoki hodi- 
salarning qonuniyatlar yoki sababiyatlar orqali bog'liqligini tax­
m in qilish. H ar qanday ilm iy faraz bilishga bo'lgan ehtiyojni aks 
ettiruvchi, ya’ni bilm aslikdan bilishga (bilim sizlikdan bilim ga) 
yo'naltirilgan bilishga oid savoldan boshlanadi. F araz ilm iy b o 'li- 
shi uchun quyidagi talablarga javob berishi kerak:
Tekshirish va aniqlashtirish im koniyati mavjud bo'lishi ke­
rak, ya’ni tadqiqot jarayonida deduksiya yo'li bilan ajratib olin-
275

---

gan tarixiy hodisa yoki jarayon oqibatini tajribalar natijasiga ko‘