|
Flegmatik temperament – hissiyotning juda sekin, kuchsiz qo’zg’alishi va uzoq davom etmasligi bilan farq qiladi. Flegmatik temperamentli kishilar hissiyotlarining tashqi ifodasi kuchsiz bo’ladi. Bu hil temperamentli odamlarni xursand qilish, xafa qilish yoki g’azablantirish ancha qiyin.Flegmatiklarning psixik jarayonlari sust bo’ladi. Bu hil temperamentli odamlar nihoyat og’ir, yuvosh, bosiq, harakatlari salmoqli bo’ladi. Agar bir faoliyatga kirishsalar, uni qat’iyat bilan davom ettiradilar.
Flegmatik temperamentli bolalar yuvosh, mo’min qobil bo’ladi. Ular ko’pchilikka ham aralashadigan, tortinchoq va hyech kimga tegmaydigan, birovni ranjitmaydigan bo’ladilar. Agar birov ular bilan urish chiqarmoqchi bo’lsa, o’zlarini chetga olishga harakat qiladilar. Ular shovqin-suronli, harakatli o’yinlarga moyil bo’lmaydilar. Bu hil temperamentli bolalar jizzaki bo’lmaydilar va odatda ular o’yin-kulgilarga moyil emaslar.
Flegmatik temperamentli kishilar (bolalar) tashabbus ko’rsatishga moyil bo’lmaydilar, lekin ular faoliyatini yo’lga qo’yilsa, ancha qunt bilan ish ko’radilar, yaxshi o’qib ketishlari mumkin.
Temperamentning fiziologik asoslariga ulkan o‘z hissini qo‘shgan olimlardan biri rus fiziologi I. P. Pavlov (18-1936) hisoblanadi. Odam temperamentiga aloqador sifatlarning o‘ziga xosligi shundaki, ular odam bir faoliyat turidan ikkinchisiga, bir emotsional holatdan boshqasiga, bir malakalarni boshqasi bilan almashtirgan paytlarda reaksiyalarning egiluvchan va dinamikligini ta’minlaydi va shu nuqtai nazardan Temperament - shaxs faoliyati va xulqining dinamik (o‘zgaruvchan) va emotsional - hissiy tomonlarini xarakterlovchi individual xususiyatlar majmuidir. Temperament xususiyatlari shaxsning ichki tuzilmasi bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, ularning namoyon bo‘lishi uning konkret vaziyatlarga munosabatini, ekstremal vaziyatlarda o‘zini qanday tutishini belgilab beradi.
Reaktivlik bilan faollikning o‘zaro munosabati. Odamning faoliyati ko‘p jihatdan nimaga bog‘liqligiga binoan, chunonchi tasodifiy tarzdagi tashqi va ichki sharoitlarda (kayfiyatga, favquloddagi hodisalarga) yoki maqsadlarga, ezgu niyatlarga, xohish-intilishlarga ko‘ra fikr bildirish nazarda tutiladi.
Reaksiya tempi. Turli xususiyatli psixik reaksiyalar va jarayonlarning kechishi tezligiga, binobarin, harakat tezligiga, nutq sur’atiga, farosatlilikka, aql tezligiga asoslanib xulosa chiqariladi.Harakatlarning silliqligi va unga qarama-qarshi sifat rigidlik (qotib qolganlik). shaxsning o‘zgaruvchan tashqi taassurotlarga qanchalik engillik va chaqqonlik bilan muvofiqlashishiga ( silliqlik bilan moslashishga), shuningdek, uning xatti-harakatlari qanchalik sust va zaifligi (rigidligi-qotib qolganligi) nisbatan baho berishdan iboratdir.
Ekstraverovanlik va intravertirovanlik. SHaxsning faoliyati va reaksiya ko‘p jihatdan nimalarga bog‘liqligiga, chunonchi favquloddagi tashqi taassurotlarga (ekstravertirovanlik) yoki, aksincha, timsollarga, tasavvurlarga, o‘tish hamda kelajak bilan uyg‘unlashgan mulohazalarga (introvertirovanlik) taalluqligiga asoslangan holda munosabat ifodasidir.
Psixologiya fanida bu sohada muayyan ilmiy izlanishlar olib borilgan, o‘ziga xos yondashishlar amalga oshirilgan. B.V.Kulaginning fikricha, kasbni egallash deganda odamning individual xususiyatlarini tadqiq etish va baholash maqsadida kasbga saralash, kasb tanlashga yo‘naltirish, nomzodlarni (da’vogarlarni) ixtisoslikka oqilona taqsimlash, kasbiy tayyorgarlikni takomillashtirish, kasbiy faoliyatni optimallashtirishning amaliy masalalari tizimini echish tushuniladi.
Kasbiy tayyorgarlikni aniqlovchi testlar;
Kasbiy layoqatini ifodalovchi ma’muriy tadbir va choralar: intizomga taalluqli choralar, mukofotlash, xizmat lavozimidan ko‘tarilish, safarga yuborish, namuna tariqasida stendga joylashtirish;
Kadrlar qo‘nimsizligi;
Noxush holatlar (kechinmalar) va shikastlar (halokatlar);
Faoliyat samaradorligini eksperimental tekshirish va o‘zini o‘zi baholash kabilar.
YUqorida bayon qilingan mezonlar ma’lum talablarga javob berishi shart. Mezonlarning relevantlikligi (adekvatligi, validligi) deganda samaradorlik ko‘rsatkichi sifatida muhim ahamiyat kasb etishi tushuniladi.Tanlab olingan mezonlar kasbiy faoliyatning barcha nufuzli tomonlarini aks ettirish lozimligi, ya’ni mezonlar to‘laqonligi. Ular mutaxassislarning kasbiy layoqatining yuksakligi va quyidagi darajalarini farqlashga xizmat qilishi joiz (mezonlar diskriminativligi). Mezonlar xislatini ochishga yordam beruvchi uning omilkorligi, ya’ni amaliy jihatdan qulayligi muhim o‘rin egallaydi va u o‘zining soddaligi, kam mehnat talab qilishligi bilan boshqalardan ajralib turadi
Xulosa.
Erishilmagan maqsad yoki vazifalar inson xulq-atvorini yo‘naltirib, harakatlantirib turadi. Insonga yagona, yaxlit, unsurlari bir-biri bilan o‘zaro muvofiq keluvchi mavjudod sifatida qaraydi. Individuum miya va tana, onglilik bilan ongsizlik, tafakkur, tuyg‘u, harakat, shaxsda namoyon bo‘luvchilar yagonadir.SHaxsning strukturasini hayot uslubi bilan aniqlash mumkinligini tavsiya etadi. SHaxsiy ahamiyatga ega maqsadlarga talpinish, kamolotga intilish, individuum organik jihatdan yaxlitlikni ifodalaydi va o‘zining hayotini boshqaradi, ijodiy kuchini va erkinlikni tanlashini namoyon qiladi. SHaxsning strukturasini hayot uslubi bilan aniqlash mumkinligini tavsiya etadi. SHaxsiy ahamiyatga ega maqsadlarga talpinish, kamolotga intilish, individuum organik jihatdan yaxlitlikni ifodalaydi va o‘zining hayotini boshqaradi, ijodiy kuchini va erkinlikni tanlashini namoyon qiladi.Individum jamiyatdan, boshqa insonlardan xoli holda bo‘lmaydi, insonning xulq-atvori sotsial determinantlar bilan aniqlangan sotsial mazmunda sodir bo‘ladi, oqibatda insonda boshqa insonlar bilan hamkorlikda sotsial o‘zaro munosabatlarda ishtirok etishga intilishni ifodalovchi sotsial qiziqishlar shakllanadi
Do'stlaringiz bilan baham: |
