Metallurgiya asoslari

Komponentlar soni - K=4 – 1 = 3 ta.


Kimyoviy muvozanatga Le-SHatele printsipi tadbiqi.
Kimyoviy muvozanatga kontsentratsiya, bosim va haroratning ta’siri, sifat jihatdan, 1884 yilda tariflangan umumiy qoida – Le-SHatele printsipiga bo’ysunadi.
Kimyoviy muvozanatda turgan biror bir sistemaga tashqaridan tasir korsatilsa, yani kontsentratsiya, bosim, harorat, sistema ichida shunday jarayon o’z-o’zidan sodir bo’ladiki, bu jarayon osha tashqaridan bo’layotgan tasirni kamaytirish tomonga siljiydi.
-Yuqoridagi kattaliklarning birortasi ozgartirilsa, muvozanat buziladi va reaktsiyada ishtirok etayotgan moddalarning kontsentratsiyasi ozgaradi. Kontsentratsiya o’zgarishi to’g’ri va teskari reaktsiyalarning tezligi tenglashgunga qadar davom etadi. Muvozanat buzulishi natijasida modda kontsentratsiyasining ozgarish jarayoni muvozanatning siljishi deyiladi.
Misol:
CO₂+H₂↔CO+H₂O
Sistemaga qoshimcha CO₂ berilsa, sistema uning kontsentratsiyasi kamayadigan tomonga siljiydi, yani
CO₂+H₂→CO+H₂O
Agar CO₂ ning miqdori kamaytirilsa, sistema uni ko’paytirishga intiladi:
CO₂+H₂←CO+H₂O
-Harorat oshirilsa, kimyoviy muvozanat harorat pasayadigan, yani issiqlik yutilishi bilan boradigan reaktsiya (chapga) tomon siljiydi,


Misol: SO₂+O₂↔2SO₃+164 kJ bunda reaktsiya
2SO₃→ SO₂+O₂
-Aksincha, harorat pasaytirilsa, kimiyaviy muvozanat issiqlik ajralib chiqadigan (ongga) tomonga qarab siljiydi.
2SO₃ ←SO₂+O₂
-Kimiyaviy muvozanatdagi sistemada bosim oshirilsa, kimiyaviy muvozanat kam sondagi molekulalar hosil bo’lish tarafiga, yani ongga siljiydi. CHunki, molekulalar soni kamaysa, bosim kamayadi. Aksincha, bosim pasaytirilsa muvozanat bosimni oshiruvchi tomonga siljiydi.