«Metallurgik jarayonlarda issiqlik va massa almashinuvi» fanidan

5310300 KMF 2022-yil

Varaq

6

O’z

Varaq

Hujjat №

Imzo

Sana

1565 yilda kelib chiqishi shveytsariyalik tabiiy tarixchi Konrad Gesner aytib o’tgan O’sha paytda grafit qo’rg’oshinning bir turi deb o’ylardi. «Qalam» nomi bu fikrning aksidir. Qo’rg’oshin – uglerod oilasining a’zosi; grafit uglerodning bir shakli. O’qlarda qo’rg’oshin ishlatiladi . O’q inson tanasiga tushganda, singan qo’rg’oshin tanaga aralashib, qo’rg’oshin zaharlanishiga olib kelishi mumkin. O’qlarni o’ldirishi mumkin; ammo o’q uzoq muddatda o’limga olib kelishi ham mumkin. Rimliklar sharob tayyorlash uchun uzumlarini qo’rg’oshindan yasalgan qozonlarda qaynatishgan. Shu sababli, ko’plab rimliklar asta-sekin qo’rg’oshin ta’sirida zaharlangan yoki o’lgan deb taxmin qilinadi. Qo’rg’oshin shakar, Saturn tuzi yoki qo’rg’oshin asetat deb ham ataladi. U hali ham soch bo’yoqlari, to’qimachilik, ichimliklar, tibbiyot va kimyo sanoatida qo’llaniladi. Sog’likka zarar etkazishi sababli kosmetika mahsulotlarida Evropa Ittifoqi mamlakatlarida foydalanish taqiqlanadi. Qo’rg’oshin qand, shuningdek, uning to’ldiruvchi xususiyati tufayli suyuqasd quroli sifatida ishlatilgan. 1046 - 1047 yillarda Papa II. Klement «qo’rg’oshin shakaridan» zaharlanib o’ldirilgan. Qo’rg’oshin zaxiralari ko’plab mamlakatlarda mavjud. Eng ko’p zaxiralar AQSh, Meksika, Rossiya, Avstraliya va Kanadada. Galen zaxiralarining 20 foizga yaqini, qo’rg’oshinning eng muhim mineralidir, Avstraliyada joylashgan. Amerikada ishlab chiqarilgan qo’rg’oshinning yarmidan ko’pi elektromobillar akkumulyatorlarida ishlatiladi. Dunyoda yillik qo’rg’oshin ishlab chiqarish 8 million tonnani tashkil etadi. Dunyo bo’yicha qo’rg’oshinning zaxira va tijorat zaxiralarining umumiy miqdori 85 million tonnani tashkil etadi. Ta’kidlanishicha, ushbu miqdor yana 15 yilga bo’lgan ehtiyojni qondirishi mumkin. O’zbekistonda qo’rg’oshin asosan rux bilan birga birga yo’ldosh elemant sifatida Qolmaqir va Xondiza konlaridan olinadi ruda tarkibida qo’rg’oshinning miqdori 1- 2 foizgacha bo’ladi. Qo’rg’oshin asosan O’zbekistonda qayta ishlanmaydi. Boshqa davlatlarga aglomerat holida ekspirt qilinadi. Qo’rg’oshinda akkumuliyator ishlab chiqarishda, kabellar va boshqa mahsulotlar olishda chiqariladi.