|
2.39-rasm. Yopishish haroratining bo‘sh jinslar tarkibiga bog‘liqligi:
CaCO3: okatish diametri 20 mm (1); 15 mm(2); 10 mm (3); MgSO3: 20 mm
(4); 15 mm(5); 10 mm (6)
Yopishish harorati ortishiga flyus ta'sirining ijobiy samarasi shaxta pechlarida okatishlarni tiklash jarayonini jadallashtirish uchun yangi imkoniyatlarni ochib berdi. Flyuslangan okatishlardan foydalanish tiklagich-gaz haroratini ko‘tarish imkonini beradi, shunga ko‘ra, olinadigan mahsulotning oxirgi xususiyatlarini, birinchi navbatda, uglerod miqdorini o‘zgartirmasdan pechlar unumdorligining yuqori unumdorligini ta'minlaydi. Bussexda solishtirma asosiy xarajatlar kamayishi hamda o‘zgartirish xarajatlar kamayishiga olib keladi.
Shixtani flyuslash shaxta pechlarida qumoqlarni metallashda yana bir afzallikka ega. Shixtada temirning juda yuqori miqdori va bo‘sh jinslarning past miqdori (< 3-3,5 %) ushbu shixtalarni bo‘laklashda ma'lum qiyinchiliklar tug‘diradi. Masalan, qiymatdor konsentratlardan okatishlar olishda va ularni oksidlovchi kuydirishda ularda okatishlarning qizigan mustahkamligiga hal qiluvchi ta'sir ko‘rsatadigan eritmalarning cheklangan miqdori hosil bo‘ladi. Bo‘sh jinslarning kam miqdori tufayli okatishlar mustahkamlik xususiyatlari pasayishi kuydirish vaqtini oshishga, shunga ko‘ra, kuydirish agregati unumdorligini kamayishga majbur qiladi (10-20 % ga). СaO qo‘shish (ohaktosh yoki ohak ko‘rinishida) okatishlarning sovuq va qizigan mustahkamligini ancha oshiradi, bu okatishlar xususiyatlarini yomonlashtirmasdan kuydirish agregatlarini pasaytirmaslik imkonini beradi.
CaO ni ohak ko‘rinishida kiritish qo‘shimcha ijobiy samara beradi, u biriktiruvchi xususiyatlarga ega bo‘lgani uchun shixtadan bog‘lovchi moddani –betonitni olib chiqish (qisman yoki to‘liq) imkonini beradi. Shixtadan bentonitni chiqarish unda temir miqdori oshishini (0,3-1%), metallangan materialda shlak hosil qiluvchi moddalar ulushi kamayishini va shunga ko‘ra, elektrli po‘lat eritishda shlakni qayta ishlash xarajatlari kamayishini bildiradi.
Shixtada bo‘sh jinslarning kislotali komponentlari miqdori qumoqlar birikishi haroratiga ayrim darajada ta'sir ko‘rsatadi, qumoqlarga tekkanda metall-metall aloqalari kamayishi hisobiga, shuningdek, oquvchanlik chegarasi ortishi hisobiga uni kamaytiradi. Tiklagich-gaz tarkibi qumoqlarning birikish jarayoniga bilvosita, metalli temir yuzasi paydo bo‘lishi vaqti va bo‘laklar tiklanishi tezliga orqali ta'sir etadi. Birikishga to‘sqinlik qilishi lozim bo‘lgan qorakuyali uglerod birikish namoyon bo‘lishi uchun zarur bo‘lgan 70-80 % tiklash darajasida ko‘p miqdorda bo‘lmaydi. Bundan tashqari, qorakuyali uglerod, asosan, qumoqlar kovaklarida bo‘ladi.
Shunday qilib, qumoqlar birikishi jarayoniga shixtadagi flyus ulushi, qumoqlarga yuklanishlar, uning tuzilishi (o‘lchami, g‘ovakligi) eng katta ta'sir ko‘rsatadi. Lebedinsk konsentrati uchun tiklashning shaxta pechida birikish hosil bo‘lishi haroratini mustahkam aniqlashda quyidagi empirik bog‘lanishlarni tavsiya qilish mumkin.
4,6% SiO2 tarkibli temir rudali konsentrat uchun,
Tc=710+8D+1.33ε55.91(CaO)-76.1(CaO)F-3.17(CaO)2-375F (2.180)
0,4% SiO2 tarkibli temir rudali konsentrat uchun,
Tc=758.5+6D+1.66ε-933F+20(CaO)-50(CaO)F+1000F2-2.5(CaO)2 (2.181)
bunda, Ts - qumoqlar birikishi harorati, ºC (650-1100 chegaralarda); D- qumoqlar diametri, mm (10-20); ε – qumoqlar g‘ovakligi, % (20-50); (SaO) – qumoqlarda SaO miqdori, % (0-7); F- qumoqlarga yuklanish, MPa, (0,1-0,3).
Shaxta pechlarining unumdorligi tiklovchi gaz haroratiga bog‘liq, shuning uchun birikish hosil bo‘lishi harorat bilan cheklanadigan, eng yuqori darajada mumkin bo‘lgan haroratda ishlash lozim.
OEMKning flyuslanmagan okatishlarida ishlashda birikish boshlanishi harorati 750-760 ºC tashkil qiladi, shuning uchun shaxta pechlari tiklovchi gazning kam haroratida ishlaydi. Bo‘sh jinslar tarkibi va miqdori o‘zgarishi, material bo‘laklari o‘rtasidagi aloqa maydoni kamayishi va okatishlarga himoya qoplamasi qoplash hisobiga okatishlar hosil bo‘lishi haroratini boshqarish mumkin.
Xorijdagi va mamlakatimizdagi tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, bo‘sh jinslar miqdori va okatishlar asosliligi ortishi bilan birikishlar hosil bo‘lishi qiyinlashadi. Avval aytganimizdek, okatishlar o‘rtasidagi ilashish kuchi ular o‘rtasidagi aloqa maydoniga bog‘liq. Bo‘sh jinslar miqdori va ularning asosliligi ortishi bilan kuchlanish ostida okatishlarning deformatsiyalarga qobiliyati pasayadi, natijada ular o‘rtasidagi aloqa maydoni ham kamayadi. Bunday okatishlar qizigan holda yuklanish ostida pachaqlanmaydi, yemiriladi.
Shixta materiallari bo‘laklari o‘rtasidagi aloqa maydoni kamayishiga okatishlarga ruda qo‘shish hisobiga erishish mumkin. Ruda bo‘laklarining o‘rtasidagi va okatishlar bilan aloqa joyi kam maydonga ega bo‘lganligi uchun, haroratning hatto oz miqdorda ko‘tarilishida ham mustahkam birikishlar hosil bo‘lishi xavfi kamayadi.
Temir rudali materiallar birikishining oldini olish yo‘llaridan biri ularga tiklangan temirni ajratadigan, lekin keyingi metallurgik o‘zgarishlarga salbiy ta'sir qilmaydigan qoplamalar qoplash hisoblanadi. Oksidlangan okatishlarga Sa(ON)2, Mg(ON)2 suvli eritmalarini purkaganda, ularga yupqa plenka qoplash mumkin. OEMKda shu maqsadda okatishlarga bo‘rli suspenziya purkash qo‘llaniladi, bu shaxta pechida haroratni kamida 150 ºC oshirish imkonini beradi.
O‘rganishlar shuni ko‘rsatadiki agar asoslik darajasi 1,7 ga teng bo‘lgan Lebedensk oksidli okatishlarini dolomit bilan boyitilgan ohak bilan tiklovchi gazlar haroratini 950-1000 0C ko‘tarish mumkin.
Xulosa:
CaO ni ohak ko‘rinishida kiritish qo‘shimcha ijobiy samara beradi, u biriktiruvchi xususiyatlarga ega bo‘lgani uchun shixtadan bog‘lovchi moddani –betonitni olib chiqish (qisman yoki to‘liq) imkonini beradi. Shixtadan bentonitni chiqarish unda temir miqdori oshishini (0,3-1%), metallangan materialda shlak hosil qiluvchi moddalar ulushi kamayishini va shunga ko‘ra, elektrli po‘lat eritishda shlakni qayta ishlash xarajatlari kamayishini bildiradi.
Shixtada bo‘sh jinslarning kislotali komponentlari miqdori qumoqlar birikishi haroratiga ayrim darajada ta'sir ko‘rsatadi, qumoqlarga tekkanda metall-metall aloqalari kamayishi hisobiga, shuningdek, oquvchanlik chegarasi ortishi hisobiga uni kamaytiradi. Tiklagich-gaz tarkibi qumoqlarning birikish jarayoniga bilvosita, metalli temir yuzasi paydo bo‘lishi vaqti va bo‘laklar tiklanishi tezliga orqali ta'sir etadi. Birikishga to‘sqinlik qilishi lozim bo‘lgan qorakuyali uglerod birikish namoyon bo‘lishi uchun zarur bo‘lgan 70-80 % tiklash darajasida ko‘p miqdorda bo‘lmaydi. Bundan tashqari, qorakuyali uglerod, asosan, qumoqlar kovaklarida bo‘ladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.aim.uz
2.arxiv.uz
3.ziyo.net
4.google.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
