Metallarni sifat nazoratini tekshirish usullarini tahlil qilish jarayonlarini takomillashtirish

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 1 | ISSUE 10 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 
126 
w
www.oriens.uz
November 
2021
 
1-rasm. Masofa halqasining yuzasida yorilish, makro taxlil 
Mikrorengenspektral taxlil usuli.
Mikrorentgenospektral tahlil quyma yoki 
deformastiyalangan metallardagi legirlangan elementlar va qo‘shimchalarni 
bo‘linishini, baholash uchun hamda ximiyaviy bog’lanishlar miqdorini baholash 
uchun foydalaniladi. Yana bu usul tahlili diffuzion jarayonlar parametrlar sonini 
baholash uchun, masalan: diffuzion qatlam chuqurligini kimyoviy termik taxlil 
natijasida konstentrastiya bo‘linishlarini aniqlash asosida ishlatiladi. Har xil 
materiallarni xossasi, ya’ni metallarni, strukturasiga bog’liq bo‘lmay ularni ximiyaviy 
tarkibiga ham bog’liqdir. Kimyoviy tahlilni aniqlash uchun elementga urandan 
borgacha (ftor va kisloroddan tashqari) har xil ob’ektlarda mikro xajmlarda (3-10 
mkm
3
), metallar va metallmaslar uchun, mikroanalizator, masalan: MAR-2 
ishlatiladi. 
Bu priborni asosiy ishlash prinstipi shundan iboratki, undagi potok elektronlar, 
belgilangan volna uzunligi va elektron pushkalarini yaratilganligi, ob’ekt yuzadagi 
mikroxajmlarni o‘zaro harakati, rentgen nurlarini xarakteristikasini ifodalaydi. 
Undagi volnalar uzunligi faqat bitta elementning xossasigagina, lokal uchastka 
ob’ektidagi u yoki bu tarkibga to‘g’ri keladi. MAR-2 yordamidagi tahlil javoblari 
200x200 mkm
2 
ob’ekt maydonida uzluksiz registrastiya qilinishi mumkin (maksimal 
na’munaning o‘lchami 9x15x8 mm). Mikro rentgen spektral taxlilni 
deformatsiyalangan yoki quyma metallarni, legirlangan elementlarni va primess 
(qo’shimcha) larni bo‘linishini baxolash uchun, xamda kimyoviy tarkibning sonini 
aniqlashda qo‘llaniladi. Yana bu usuldan diffuzion jarayonlarning parametrlarini 
sonini aniqlash uchun, kimyoviy termik taxlilda diffuzion qatlamlar chuqurligini 
kontsentratsiyasini aniqlashda qo‘llaniladi.

---