Metallarni bolg‘alash umumiy ma’lumot

 
 

---

4 
3. Pokovka zagotovkaning massasini aniqlash
 
Zagotovkaning massasini aniqlash uchun pokovkaning hajmi uning nominal 
o‘lchamlari asosida hisoblab chiqiladi va topilgan hajmga bolg‘alash vaqtida chiqadigan 
chiqindilar hajmi (quymaning pribil va tag qismi chiqindilari, kesindi qismi, teshiklar 
o‘rni chiqindilari va boshqalar) qo‘shiladi. Chiqindilarning taxminiy miqdori maxsus 
jadvallardan olinadi (bu jadvallarda chiqindi miqdori pokovkaning og‘irligiga nisbatan % 
hisobida beriladi). Keyin ular zagotovka solishtirma og‘irligiga ko‘paytiriladi. Zagotovka 
massasini tubandagi formula bo‘yicha ifodalash mumkin:
Gzm = Gpk + Gpr + Gtk + Gkuy + Gks kg,
Bu yerda: Gpk – pokovka massasi, 
kg; Gpr 
– quymaning pribil qismidagi chiqindi 
massasi, 
kg; G
tk
 
– quymani tag qismidagi chiqindi, 
kg; 
Gkuy – kuyindi, 
kg; 
Gks – 
kesindilar, 
kg.
Odatda, Gpk ning qiymati quyma massasining 20% icha; Gtk – 5% atrofida, Gkuy 
– 2-3%; Gks – texnologik jarayoniga, pokovka murakkabligiga ko‘ra 10-25% belgilanadi.
 
4. Bolg‘alash uskunalari
 
Temirchilik sexlaridagi bolg‘alash uskunalarini asosiy va yordamchi uskunalarga 
bo‘lish mumkin. Asosiy uskunalarga bolg‘alar va presslar, yordamchi uskunalarga 
qaychilar, qizdirgich pechlar, zagotovkani bolg‘alashga uzatuvchi kranlar, kontovatellar, 
manipulatorlar va boshqalar kiradi. Asosiy temirchilik uskunalarini tubandagi 
ko‘rsatkichlarga ko‘ra ajratiladi:
a)
ish tezliklariga ko‘ra bolg‘alarga (υ
ish
= 7-8 
m/sek) 
va presslarga (υish = 0,1-
0,3 
m/sek);
b)
energiya xiliga ko‘ra: bug‘ va elektr yuritmali (pnevmatik, ressorli va 
richagli) bolg‘alarga ajratiladi. Bug‘ bolg‘alari osongina siqilgan havoda ishlay oladi, 
shuning uchun ko‘pincha bug‘-havoda ishlovchi bolg‘alar deb ham yuritiladi;
d) bug‘ yoki siqilgan havoning bolg‘a porsheniga ta’siriga ko‘ra bir yoqlama va ikki 
yoqlama ishlaydigan bolg‘alarga bo‘linadi. Bir yoqlama ishlaydigan bolg‘alarda bug‘ yoki 
siqilgan havo tushuvchi qismlarni faqat yuqoriga ko‘tarib beradi, ikki yoqlama 

---

5 
ishlaydiganlar esa tushuvchi qismlarini ko‘taradi, ham tushuvchi qismlar og‘irligiga 
qo‘shimcha ravishda bosim beradi.