Metall oksidlarining silikat shishaga diffuziyasi

Tadqiqotning maqsadi 3d-va 4d-metallarning oksidlari bilan
legirlangan silikat shishaning elektr o‘tkazuvchanligi va termoeyuk koeffitsientini belgilaydigan fizikaviy mexanizmlarni, bu xususiyatlarning shisha hamda ligatura tarkibi, sintez sharoiti bilan qanday bog‘langanini aniqlashdan iborat bo‘lib, bu, o‘z navbatida, samarali va arzon termoelektrik materiallar sintezining ilmiy asoslarini yaratishga qaratilgan.

Maqsadga erishish uchun quyidagi tadqiqot vazifalari qo‘yilgan:

ligaturaning (RuO₂, Bi₂Ru₂O₇ i PbRuO₃) shishaga diffuziyasi
legirlangan shisha o‘tkazuvchanligiga qanday ta’sir ko‘rsatishini o‘rganish;

legirlangan shishada zaryad tashilishining parametrlarini (erkin zaryad
tashuvchilarning konsentratsiyasi, harakatlanuvchanligi va effekti massasi) va unda energetik zonalar modelining qo‘llanish imkoniyatlarini aniqlash;

legirlangan silikat shisha elektr o‘tkazuvchanligi va termoeyuksiga ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan asosiy fizik jarayonlar (ligatura atomlarining diffuziyasi, kirishma zonachasining dinamikasi, nanokristallar hosil qilgan potensial chuqurlarda zaryad tashuvchilarning lokallashuvi) ni modellashtirish;

legirlangan silikat shishaning o‘tkazuvchanligi va termoelektrik xossalari shishaning tarkibi va tuzilishi, legirlash davomiyligi va temperaturasi bilan qanday bog‘langanini o‘rganish;

legirlangan silikat shishaning termoelektrik xossalarini (termoeyuk koeffitsienti, elektr o‘tkazuvchanligi, issiqlik o‘tkazuvchanligi) va undan yasalgan termoelektrik o‘zgartirgichning samaradorligini baholash.

Tadqiqot ob’ekti sifatida metall oksidlari (asosan RuO₂)bilan turli rejimlarda legirlangan 2SiO₂·PbO tarkibli qo‘rg‘oshin-silikat shisha tanlangan.

Tadqiqot predmeti- legirlangan silikat shishaning elektr o‘tkazuvchanligi, issiqlik o‘tkazuvchanligi va termoelektrik samaradorligini uning tarkibi va tuzilish xususiyatlari hamda legirlash sharoiti va darajasi bilan bog‘lovchi qonuniyatlardan iborat.



1 - “sifatli” shisha, 2 - “sifatsiz” shisha

1-rasm. S71-K shishada qo‘rg‘oshin atomlari atrofidagi radial taqsimlanish funksiyalari (EXAFS spektrlaridan hisoblangan)