Metall bilan qadimgi odamlar neolit davridayoq tanish edi. Ammo metallurgiyaning kashf etilishi va murakkab metallurgiya ko‘nikmasining o‘zlashtirilishi keyingi davrlarda amalga oshdi

Uzunqir - yodgorligi Qashqadaryo viloyatining Kitob tumanida

joylashgan. U mil.avv. VIII-VII asrlarda kichik manzilgoh sifatida

shakllanib, mil.avv.VII-VI asrlarda 70 ga maydonni egallagan vohaning

ma’muriy markaziga aylangan. To‘g‘ri burchakli burj, shinaklarga ega

boMgan mustahkam mudofaa devoriga ega boMgan. Hozirgi paytda

mudofaa devorining bir qismi saqlanib qolgan. Mudofaa devorining

qalinligi 1,85 metr boMib, pastki qismi guvaladan, yuqori qismi esa

paxsa va xom gMshtdan qurilgan.

Yodgorlik 1981 yilda ToshDU OMta Osiyo arxeologiyasi kafedrasi

xodimlari tomonidan o ‘rganilgan. Tadqiqotlar natijasida topilgan sopol

idishlar, bronza va temirdan yasalgan mehnat va harbiy qurollar

shaharda hunarmandchilik taraqqiy etganligi aniqladi. Shuningdek,

dehqonchilik va bog‘dorchilik ham rivojlanganligini isbotladi. Mil.avv.

VII-VI asrlarda Navtaka deb atalgan viloyat markazi Uzunqir bo’lgan.

Mil.avv. III-II asrlarda viloyat markazi yangi shaharga, ya’ni hozirgi

Kitob shahri o‘rniga ko‘chadi. Uzunqir 0 ‘zbekiston hududidagi ilk

shahar namunasi hisoblanadi.

Sug‘diyonaliklar sug‘orma dehqonchilik va chorvachilik bilan

shug‘ullanganlar. Dehqonlar bug‘doy, arpa, javdar ekkanlar.

Qashqadaryo vohasida topilgan kulolchilik buyumlari ikki guruhga

boMinadi. 1. Kulolchilik charxida ishlangan naqshsiz idishlar-kosa,

tovoq, xumchalar. 2. QoMda yasalgan va geometrik naqshlar bilan

bezatilgan idishlar. Ular asosan tog‘oldi hududlaridan topilgan.

Sangirtepa yodgorliklari Qashqadaryo o‘rta oqimidagi Sho‘rob

daryosi bo‘yida joylashgan. Sangirtepaning umumiy maydoni 3

gektardan iborat boMib, uning janubiy va g‘arbiy tomonlarida mudofaa

devorlari boMgan. Yodgorlikning ko‘p qismi keyingi davrlarda

dehqonchilik qilish uchun tekislanib yuborilgan. Tadqiqotlar natijasida u

erdan 6,85 metrga teng madaniy qatlam ochilib, 4 ta qurilish davri

aniqlangan. Sangirtepaning ilk shakllangan davri mil.avv.IX-VIII asrlar

hisoblanadi. f

Baqtriya va Sug‘diyona iqtisodiy va madaniy hayotining shakllanishida

qadimgi sharq sivilizatsiyasining ta’siri kuchli boMgan. Shuning

uchun ham bu oMkalarda so'nggi bronza va ilk temir davridanoq

qadimgi shaharlar shakllanib, ilk davlatchilik vujudga kelgan.

Qadimgi Xorazmda esa, uning tabiiy geografik sharoitidan kelib

chiqib, sun’iy sug‘orishga asoslangan dehqonchilik madaniyatini

yaratadilar. Bu fanda Amirobod madaniyati deb nomlanadi. Keyinchalik

mil.avv. 1 ming yillikning o‘rtalarida dehqonchilik vohalarining qal’a -

shaharlari tarkib topadi (Ko‘zaliqir, Qal’aliqir, Dingilji).