46
TALKNI TOZALASH JARAYONIDA TALK SIFATIGA JARAYON HARORATI
VA KISLOTA KONSENTRATSIYASINI TA’SIRI
To’raA. A., ShomutalovD.M, AzamatovO’.R.AbduraimovB. M.
TKTI
Talk
— Mg
3
Si
4
O
10
(OH)
2
—
mineral, kristall modda
. Fizik xossasiga ko’ra
oq rangli
(kamdan kam holda yashir rangli) yumshoq kukun. Talkning sifati uning oqligi bilan belgilanadi.
Ishlab chiqarish sanoatlarida maydalangan talk, mikrotalklar qo’llaniladi.
O’zbekistonda ham talk zahirasi mavjud bo’lib, lekin undagi
talkning sifati juda past
(kulrang rangli, ortiqcha qo’shimchalar boy). Ilmiyishimizgaqazibolinayotgantalkingsifatinioshirish
maqsad qilib olindi.Hozirgikundagicheteltajribasinio’rganibchiqildi.Unga ko’ra talkini tozalash bir
nechta bosqichda amalga oshiriladi. Birinchi bosqichda
qazib olingan talk mexanik
qo’shimchalardan tozalanadi. Undan keyin hosil bo’lgan past navli xomashyo bilan 1:3 nisbatda
olingan sulfat yoki nitrat kislota yordamida bir necha soat mobaynida yaxshilab aralashtirib turgan
holda ma’lum haroratda qizdirilib turiladi. Hosilbo’lgan suspenziyasentrifugalanib, pH=6,5-7,5
oraliqdabo’lgungaqadaryuviladi.Hosil bo’lgan qattiq qoldiq quritib maydalanadi.
Talkningsifatiniyaxshilashmaqsadidauningtozaligi,
ya’nioqlikdarajasinioshirishdakislotakonsentratsiyasivaharoratningta’sirinio’rganibchiqdik.
Kislotakonsentratsiyasiningta’sirinio’rganibchiqishmaqsadidasulfatvanitratkislotalariningturlikonse
ntratsiyalieritmalaridanfoydalanildivaolingantalkingoqlikdarajasio’lchabborildi.
Natijalar asosida
sulfat va nitrat kislota konsentratsiyasining talk oqligiga ta’siri grafigi qurildi.
Talkni tozalashda sulfat va nitrat kislota konsentratsiyasi bilan talk oqligining bog’liqligi
grafigi. 1 – sulfat kislota; 2 – nitrat kislota
47
Yuqoridagi tajriba natijalari asosida nitrat kislota yordamida tozalash
sulfat kislota bilan
tozalashga nisbatan birmuncha sifatli va samaraliroq ekanligini aniqlandi.
Tajribamizning ikkinchi qismi talk oqligining harorat o’zgarishi bilan ortib borishini
o’rganib chiqish bo’ldi. Bundabiztajribani 60; 80; 90; 130; 180°Charoratlarda
va nitrat kislota
yordamidaolibbordik.
Tajribalarnatijalarishuniko’rsatdiki,
haroratortishibilantalkingoqlikdarajasihamortibbordi.Bundatozalaolingantalkingoqlikdarajasileyko
metrbo’yichategishlicha 70; 79; 82,2; 83,5; 84,6 nitashkilqildi.
Talkni nitrat kislota yordamida tozalash jarayonida olingan talk oqligining
haroratga bog’liqligining
grafigi
Natijalarshuniko’rsatdikitalkingoqliginioshirishuchuntozalashjarayonidagiharoratniyuqorilig
iijobiyta’sirko’rsatadi.Xulosaqilibaytganda, yuqoriharoratkattaiqtisodiyta’minottalabqilishisababli,
talknitozalashdauniqo’llanilishimaqsadqilingansohadankelibchiqqanholdaunisifatinitanlashlozim.
Talknisanoatdavaxo’jalikhayotdaquyidagisohalardaqo’llaniladi.
Bolalaruchunteriniyumshatuvchiupaishlabchiqarishdaqo’llaniladi.Xo’jalikdayuzalarning
(rezinaqo’lqoplarda,
kiyimlarda,
kameralaroralig’ida,
velosipedg’ildiragiqoplamalarida)
ishqalanishinikamaytirishmaqsadidaqo’llaniladi.Undantashqarirezinabuyumlarniuzoqmuddatlisaqla
shdaqatlamlararoyopishibqolmasliknita’minlashmaqsadidaishlatiladi.
Tibbiyotdako’plabdori-darmonlar(misoluchun,
kalsiyglyukonat)
tarkibigaMagniyvakremniymanbasisifatidaqo’shiladi.
To’ldiruvchisifatidarezina, qog’oz, lak-bo’yoq, dori-darmonsanoatidaishlatiladi.
Asosiyqo’llaniladigansohasi
–
keramikbuyumlarishlabchiqarish
(ayniqsa,
radioizolyatsiyasifatida).
Oziq-ovqatsanoatidaE553boziq-ovqatqo’shimchasisifatidaro’yxatdano’tgan.
Do'stlaringiz bilan baham: