Metaforaning badiiy sanʼat hosil qilish xususiyatlari

Metaforaning badiiy sanʼat hosil qilish xususiyatlari

M U N D A R I J A

Kirish
I. 1. Badiiy matnda metaforaning ahamiyati
1.1. Metaforaning lisoniy tahlili masalasi
1.2. Metaforaning mohiyati
1.3. Metaforaning turlari
II. 2. Metaforaning badiiy matndagi vazifalari.
2.1. Metaforaning uslubiy xususiyatlari
2.2. Metafora va so’z yasalishi
2.3. Metafora va unga yondosh hodisalar
X u l o s a
Foydalangan adabiyotlar ro’yxati

K I R I SH
Mavzuning dolzarbligi. Badiiy matnda leksik sathdagi ko’chim (trop)lar nihoyatda katta ahamiyatga ega, ular badiiy mazmunni ifodalashda eng faol vositalardir. Ayniqsa, ko’chimlar orasida metafora muhim va keng qo’llanuvchi vosita sifatida tilimizda badiiy tasavvurlarining natijalari asosida yuzaga kelgan. Metaforalarning lisoniy, mazmuniy va uslubiy xususiyatlari o’zbek tilshunosligida ancha keng o’rganilgan.
Tilda ilgari mavjud bo’lgan nomning muayyan o’xshashlik asosida yangi ma‘no uchun qo’llanishi oddiy nominatsiya vazifasinigina bajarmaydi, balki tinglovchiga ta‘sir etish (ekspressiv) vazifasini ham bajaradi hamda tilning ifoda imkoniyatlarini kengaytiradi. Ana shunday ko’chimlardan biri metaforadir.
Metafora nominatsiya jarayonida muhim o’rin tutishiga qaramay, ko’proq badiiy vosita sifatida adabiyotshunoslarning diqqatini jalb qilib keldi. Lekin har qanday badiiy ifoda lingvistik vosita yordamida amalga oshiriladi. Shunday ekan, badiiy nutq tarkibidagi ko’chimlar muayyan lingvistik qonuniyatlar asosida maydonga keladi. Shuning uchun ham ular faqat adabiyotshunoslikninggina emas, balki tilshunoslikning ham tekshirish obyekti sanaladi. Metafora va metaforiklik masalasi bugungi kunda nafaqat filologiya, balki falsafa, mantiq, germenevtika, psixologiya kabi qator gumanitar ilm sohalari tomonidan ham o’rganilib, metaforaning mohiyati, strukturasi, xillari va ko’rinishlari borasida yangi-yangi qarashlar paydo bo’ldiki, natijada ular erishgan yutuqlar asosida tilshunoslikda ham bu masalani qayta ko’rish zarurati yuzaga keladi. Ana shu masalalarni hal qilish bu mavzuning o’zbek tilshunosligi uchun dolzarb ekanligini ko’rsatadi.

1.