Менга берилган материални ўзбек тилига таржимон қилганимда рус сўзларининг айримларини қуйидаги таржима қилиб ишлатганман

Raqam - analog o‘zgartirichlar
RAO' ni shakllantirishda asosan toklarni summalashtirish prinsipi(omili) ishlatiladi. 2.25- rasmda RAO' ning tashkiliy chizmasi ko‘rsatilgan, unda n - tok generatoridan iborat tayanch manbaidan oziqlanuvchi (U_tayanch), n - kalit soni (bu yerda n - ikkilik razryadlar soni, keltirilgan misolda bu son 4 ga teng). Tokning kattaligi ikkining daraja ko‘rsatgichiga proporsianal. Agar navbatdagi taktda tegishli Q bitning raqamli signali mantiqiy “1” ga teng bo‘lsa, kalit qo'shiladi va teskari holatda (“0” qiymatda) kalit uziladi. Umumiy tok yuklama qarshiligi R_n orqali oqadi va chiqish kuchlanishi U_chiq ni hosil qiladi. Toklar yig‘indisini kuchlanishga o‘zgartirish uchun RAO' ning chiqishda operatsion kuchaytirgich qo‘llanishi mumkin.

2.25- rasm. Summalashtirilgan ikki o‘lcham tokli RAO'

Hozirgi paytda toklarni hosil qilish uchun rezistiv matritsa R - 2R keng qo‘llaniladi, 2.26-rasmga qarang.

2.26-rasm. R - 2R matritsa asosidagi RAO'
Summalashtirilgan ikkilik o‘lcham tokli RAO‘ning afzalligi tok generatorlari va kalitlar soni minimalligidir. Ammo razryadlar soni katta va o‘zgartirish chastotasining yuqori bo‘lgan holatlarida ko‘p tok generatorlarning bir vaqtda ulanishi manbaa tokining keskin pasayishi yoki sakrashiga olib keladi va bu o‘z navbatida RAO‘ning chiqishidagi kuchlanishning buzilishi kelib chiqadi.
RAO‘ning yana bir kamchiligi ko‘rsatgichlari yuqori aniqlikka ega bo‘lgan har xil qiymatli rezistorlarni qo‘llanishi va shu sababli murakab va qimmat texnologiyalarining ishlatilishi.
Agar tok generatorlari va kalitlar sonini 2ⁿ - 1 gacha oshirsak va barcha generator toklarini I₀ teng qilib olinsa, yuqoridagi ko‘rsatilgan kamchiliklar anchagina kamayadi.
RAO‘ning kirishiga K ikkilik son (K = 0,1,... 2ⁿ - 1) berilsa, unda K kalitlar ulandi va chiquvchi tok K I₀ ga teng bo‘ladi.
Kirish signali ko‘paysa, kalitlar qo'shiladi va ular kamaysa ajraladi. Bunday variant to‘la dekoderlangan RAO' deyiladi yoki termometrga o‘xshab suyuqlik balandligi tushgani yoki ko‘tarilgani kabi “termometr” termini ham qo‘llaniladi. Ammo, bunday RAO'dagi elementlar soni ikkilik o‘lchangan tokli RAO'dan ko‘p bo‘ladi.
Tezkor ko‘p razryadli kvantlangan RAO‘larni qurishda segmentlarga bo‘lingan strukturasi sxema qo‘llaniladi. Ana shunday 10 razryadli RAO‘ning tuzilishi misol sifatida 2.27- rasmda keltirilgan.

2.27- rasm. 10 razryadli segmentlangan RAO'

Rasmda katta strelkalar bilan raqamli shinalar ko‘rsatilgan, ustiga yozilgan sonlar undagi razrayadlar sonini ko‘rsatadi.

Kiruvchi 10 razryadli kod registr Reg1da f_t takt chastota bilan qayd qilinadi. So‘ngra 5ta yuqori razryadlar deshifrator (DSH) yordamida 31 razryadli kodga aylantiriladi. Aylantirish uchun to‘la dekoderlash qonuni ishlatiladi: agar deshifratorning kirishida N soni (ikkilik kodda) bo‘lsa, DSH chiqishida N kichik razryadlar “1” qiymatni qabul qiladi va boshqa chiqishlarida faqat “0”lar bo‘ladi. DShning chiqishidagi kodlar va kirish signalining 5 kichik razryad kodlari 36 razryadli registrda (REG2) xotirada saqlanadi hamda hosil qilingan 31 razryadli kod RAO‘1 ga kelib tushadi. RAO‘1 o‘z navbatida 31ta bir xil qiymatli tok generatori va 31ta kalitdan iborat.
5ta kichik razryadlar RAO‘ 2ga tushadi, u esa ikkilik o‘lcham toklarni summalashtirish omili asosida qurilgan. RAO‘1 va RAO'2 toklari qo'shilib, o‘zgartirgichning chiqish toki hosil qilinadi.
RAO‘ 1 va RAO‘ 2 da paydo bo‘lgan xalaqitlar qiymati ahamiyatsiz bo‘lib qoladi, chunki kichkina qiymatli toklar ulanishi mavjud bo‘ladi.
Ovoz signallarini raqam - analog o‘zgartirishda diskretlash chastotasi qiymatini oshirish va interpolyatsiya(yaqinlashish) ishlatiladi. Buning uchun maxsus RAO‘lar qo‘llaniladi (2.28, a-rasm).



2.28- rasm. Interpolyatsiyali (a) va sigma - delta modulyatorli
(b) RAO‘lar

Interpolyator raqamli qurilma bo‘lib, bunda kirishdagi har ikki sanoq orasiga ma’lum qonunlar asosida aniqlanadigan, qo'shimcha k - 1 dona yangi sanoqlar kiritiladi. Natijada diskretlash chastotasi qiymati k marotaba oshadi.

So‘ngra signal n-razryadli RAO'da analog shaklga o‘zgartiriladi va PCHF yordamida filtrlanadi.

2.5-jadval

Ko‘p tarqalgan ayrim RAO‘larning ko‘rsatgichlari

RAO' turi	Ishlab chiqaruvchi korxona	Razryadlar soni	Maksimal diskretizat-siya chastotasi	Maksimal talab etiluvchi quvvat mVt	Izoh
AD1859	ANALOG DEVICES	2x16/18	44,1 kGs	330	Ovozli, ikki kanalli, sigma-delta, inter-polyatsiyali va PCHF
AD768	ANALOG DEVICES	16	30 MGs	465	Past kommutatsion xalaqitli
AD9701	ANALOG DEVICES	8	250 MGs	780	Sinxronizatsiya va so‘n-diruvchi impulslar shakllantiruvchi
ADV7123	ANALOG DEVICES	3x10	140 Mgs	180	Uch kanalli, sinxronizatsiya va so‘ndiruvchi impulslar shakllantiruvchi
TDA1305	PHILIPS	2x20	48 kGs	200	Ovozli,stereo, 96 tagacha qayta diskretizatsiyaga ega va interpolyatsiyali
TDA8776	PHILIPS	10	1000 MGs	925	2.27-rasmdagi chizmadek Segmentlangan RAO'

Eng ko‘p kvantlash razryadi sigma - filtr modulyatorli RAO' da ta’minlanadi (2.28, b-rasm). Interpolyator diskretlash chastotasini “k” marotaba oshiradi. Raqamli sigma - delta modulyator n razryadli ikkilik so‘zlarni m -razryadli so‘zlarga aylantiradi (m < n) va m - razryadli RAO'da analog signalga o‘zgartirib, PCHFda tekislanadi (spektr tozalanadi).
Sigma - delta modulyatorda m - razryadli so‘zlar shunday shakllantiriladiki, bunda kattalashtirilgan diskretlash chastotasidagi, bir necha sanoqlarning o‘rta qiymati olinib, chiqish analog signalining talab etiladigan qiymati ta’minlanadi.
Qanchalik “m” “n” ga nisbatan kichik bo‘lsa, diskretlash chastotasi qanchalik katta bo‘lishini ko‘rsatadigan “k” ham ortadi. Eng yuqori qiymatda m = 1 bo‘ladi. Bu holatda chiqish kuchlanishi tekislangan impulslar ketma -ketligiga aylanadi, ya’ni impuls kengligi bo‘yicha yoki impuls chastota bo‘yicha modulyatsiyalangan kabi.
2.5-jadvalda ayrim ko‘p tarqalgan katta IS RAO‘lar keltirilgan.