Menejmentga kirish

 
9.3. Korxona qudratini raqobatbardoshligini baholash. Korxonaning iqtisodiy 
qudrati. 
Korxona quvvati deb, dastgoh va ishlab chiqarish maydonlaridan ilgʻor 
texnologiya, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil etishning ilgʻor usullaridan toʻliq 

---

266 
foydalangan sharoitda yiligi korxonaning eng koʻp mahsulot ishlab chiqarish yoki 
xom ashyoni qayta ishlash imkoniyatiga aytiladi. 
Korxona quvvati mahsulot qaysi birlikda hisoblansa shu birliklarda aniqlanadi. 
Korxona quvvati bazis yoki reja davrida nisbatan foiz hisobida ham ifodalanadi. 
Korxona quvvati - uning yetakchi, tayyor mahsulot ishlab chiqaruvchi tsexlari 
bilan topiladi. 
Ishlab chiqarish quvvatidan unumli, toʻliq foydalanishni ta’minlash yoʻllari 
quyidagilar: 
Asosiy fondlarni oʻz vaqtida yangilab turish; 
Ishlab chiqarish jarayonidagi uzilishlar, turgʻunlik holatlarini keltirib 
chiqaruvchi sabablarni yoʻqotish yoki kamaytirish; 
Ishlab chiqarishni tashkil etishning foydali, ilgʻor shakllari, usullarini qoʻllash 
va shular hisobiga mehnat buyumlariga ishlov berish tartibini uzluksiz va bir vaqtda 
hamma ish joylarida olib boorish; 
Mehnatni ish joylari boʻyicha aniq taqsimlash; 
Dastgohlarning ish vaqti fondidan toʻliq foydalanishni ta’minlash.
Texnologik jarayonlarni bir me’yorda toʻliq foydalanishini ta’minlash. 
3. Sifat menejmenti tizimi va texnologiya. 
Hozirda mamlakatda SMTni ishlab chiqish va tatbiq etish borasida katta tajriba 
toʻplangan. 68 ta korxonada sifatni boshqarish tizimini tatbiq etish yuzasidan 
tadbirlar rejalashtirilgan, ulardan 30 tasida sifatni boshqarish tizimini qoʻllash 
boʻyicha ishlar boshlangan, 23 ta korxonada esa tayyorgarlik ishlari olib borilmoqda. 
Ana shu tajribaga asoslangan holda, SMTni tatbiq etish jarayonining samaradorligi 
tahlil qilindi, hamda shunday faoliyatga kirishish arafasida turgan korxonalar uchun 
qator tavsiyanomalar tayyorlandi. Ularning aksariyat qismini SMTni ishlab chiqish 
va tatbiq etish jarayonini qanday qilib arzonroq, tezroq va eng muhimi, foydaliroq 
qilish borasidagi tavsiyanomalar tashkil etadi. 
Foydaliligi. Korxona rahbarida, SMT qanday maqsadda tatbiq etilmoqda degan 
savolning tugʻilishi tabiiy yodingizda boʻlsin, qanday foyda keltirishini bilmasangiz 
biror-bir tizimni joriy qilishdan hech qanday naf yoʻq. 
SMTning 6 ta asosiy tartiboti (hujjatlar, yozuvlarni, nomuvofiq mahsulotlarni 
boshqarish, ichki auditlar, tuzatuvchi) va ogohlantiruvchi harakatlarini tatbiq qilish 
yetarli, ular tashkilotdagi barcha jarayonlarni maqbullashtirishga olib keladi, degan 
notoʻgʻri tushuncha mavjud. Oʻtkazilgan tadqiqotlar bunda fikrlarning nooʻrinligini 
koʻrsatadi. Faqat sizning korxonangiz uchun xos boʻlgan (mahsulotlarning hayotiy 
turkumi jarayonlari deb ataladigan) jarayonlar tubdan oʻzgartirilgan holdagina real va 
jiddiy yutuqlarga erishish mumkin. 
Korxonalar rahbarlariga SMTni tatbiq etish maqsadlarini aniqlashda prinsipial 
jihatdan oʻzgacha yondoshuvga amal qilish tavsiya etiladi. Bunday yondoshuv uchta 
oddiy qoidaga asoslangan, xususan: 
1. Korxonangizda qanday jarayon va yoki vazifalar korxonangizning «tor joyi», 
nozik tomoni hisoblanadi hamda tubdan qayta qurish va yaxshilashni talab qiladi. 

---

267 
2. Qayta qurish – bu yangilik jarayoni, uni munosib kadrlar bilan 
mustahkamlang, qoʻshimcha resurslar bilan ta’minlang, jarayonni tartibga soling va 
imkon qadar avtomatlashtiring. 
3. ISO 9000 seriyasi standartlari talablariga muvofiq bu jarayonni boshqaring. 
Shunday qilib, korxonalar rahbarlari bir me’yorda ishlayotgan jarayonlarni 
hujjatlashtirish uchun resurslar sarflamasligi, ammo butun e’tiborni aynan tez orada 
yaxshilashni talab qilayotgan amaliy jihatlarga qaratishi zarur. 
Ajoyib nemislar, italiyaliklar va indoneziyaliklar uchun uch yoki toʻrt tilda 
gapirishning foydasi yoʻq .
"Xitoyda barcha asosiy maktab bolalarning yarmi hozir 
ingliz va Hindiston va Xitoyda ingliz dinamik sonini oʻrganmoqda - 00 milliondan 
ortiq. Boshqa tomondan, Amerika bolalarning koʻpchiligi maktabda faqat ingliz tilini 
oʻrganib - faqat 24,000 Xitoy tilida tahsil olmoqda.
Va AQShda aholining faqat 22 
foizi ingliz 4 amerikaliklar boshqa tilda gapirib, biz xalqaro biznes tili sifatida faqat 
ingliz, deb oʻylaymiz va boshqa tillarni oʻrganish zarurligini e’tiborga 
olmaymiz.
Britaniya Kengashi vakolatli tadqiqot ishlari tomonidan, asosiy 
bayonotida, " Qoʻshma Shtatlar raqobatbardoshligi Birlashgan Qirollikka putur 
etkazadi", deb aytdi, chunki, bu, amerikalilarning asosiy qismi soʻzlarni qisqartirib 
aytadi va notoʻgʻri talaffuz qiladi. Koʻp hollarda esa imo-ishoralarni ishlatadi. Ular 
boshqa davlatlarning urf-odatlarida va qadariyatlariga e’tiborsizlik bilan qaraydilar, 
Britaniya qadriyatlarini poymol qiladilar. 
Birinchidan, ethnocentric munosabat - parochialistic e'tiqod bu ishni eng yaxshi 
yondashuvlar va usullar – vatanda boʻladi, deb hisoblshadi.(asosiy ofislari joylashgan 
mamlakat).odamlar oʻz vatanidagi kabi ethnocentric munosabati bilan rahbarlari, 
xorijiy mamlakatlarda odamlar yaxshi ish qarorlar qabul qilish uchun zarur boʻlgan 
koʻnikmalar, tajriba, bilim, yoki tajriba yoʻq, deb ishonaman.
Ular asosiy yyechimlar 
yoki texnologiyalarni xorijiy xodimlarga ishonmagan.
Soʻngra, polisentrik 
munosabatlar - xodimlarning vakillik mamlakat-tashkilotchisi (tashkilot biznes bilan 
shugʻullanadi boʻlgan boshqa mamlakat), oʻz biznesini boshqarish uchun eng yaxshi 
yondashuvlar va ish usullarini bilishidir.
Bu munosabat bilan rahbarlar tushunish 
uchun turli va qattiq sifatida har bir xorijiy ishlashini koʻrib.Geosentrik yondashuv 
jahon aholisining dunyo boʻylab mehnat qilishi uchun imkoniyat yaratish 
tushuniladi. 
Misol uchun, Karlos Ghosn, Nissan va Renault bosh direktori, 
Frantsiyada ta'lim, Livan, ota-onalar ham Braziliyada tugʻilgan va toʻrt tilda ravon 
gapirishadi.
Geosentrik yondashuv globallashuv sharoitida madaniy xilma-xillikning 
bartaraf etilishini va korporativ rahbarning zamonaviy modeli yaratilishini talab 
qiladi 

---

268 
Bu - bugungi global muhitda muvaffaqiyatli rahbarlari talab qiladi yondashuv 
turi.
shunday qilib, Kanada qarshi United Yaponiyaga qarshi Shtatlari, Frantsiya, 
Germaniya qarshi, Meksika, va - global tanlovining hududiy bosqichi kasaba 
uyushmalarida koʻrib chiqildi.
Endi, global raqobat Yevropa Ittifoqi (EI), Shimoliy 
Amerika erkin savdo kelishuvi (NAFTA), Janubi-Sharqiy Osiyo davlatlari 
assotsiatsiyasi (ASEAN), va boshqalar, shu jumladan, mintaqaviy savdo 
shartnomalari bilan hosil boʻladi.
Yevropa Hamjamiyati - jahon iqtisodiyotiga integratsiyada yetuk 
integratsion 
guruh 
1993 yil 1 noyabrgacha rasmiy ravishda etakchi Gʻarbiy Yevropa 
mamlakatlarining birlashgan guruhi Yevropa Hamjamiyati deb atalardi. Chunki u 
1967 yildan soʻng mustaqil boʻlgan uch mintaqaviy tashkilot organlarining 
birlashishidan paydo boʻlgan: 
-
Yevropa Koʻmir va Poʻlat Birlashmasi - EOUS (ECSO): mavjud bitim 
1924 yilda kuchga kirgan; 
-
Yevropa Iqtisod Uyushmasi - EAS (EEC): Yevropa uyushmasini tashkil 
qilish bitimi Rimda 1971 yilda qabul qilingan va 198 yili kuchga kirgan; 
-
Yevropa Atom Energiyasi boʻyicha uyushma - Evraatom (EVRATOM): 
bitim 1984 yilda kuchga kirgan. 
U rasmiy nomlanish bilan bir qatorda, boshqacharoq deb ham atalar edi: 
Yevropa Hamjamiyati (EH) yoki faqat Hamjamiyat. 
1993 yil 1 noyabrda Maastrix bitimi kuchga kirgandan keyin, bu guruhning 
nomi rasmiy ravishda Yevropa Ittifoqi boʻldi: 
1.
Yevropa 
Erkin 
Savdo 
Assotsiyasi 
(Uyushmasi) 
- 
Evropean security of Trade. 
2.
«Erkin savdo toʻgʻrisidagi 
Shimoliy Amerika bitimi». North 
American of free Trade. 
3.
European 
Economic 
Community. 
Yevropa 
hamjamiyati 
doirasidagi 
birlashmaning 
rivojlanishida bir qator bosqichlar 
boʻlib 
oʻtdi, faqat ular quyi 
shakldan oʻtib, chuqurlashib bordi 
(erkin savdo zonasi, bojxona Ittifoqi 
umumiy bozor), yuqoriga - iqtisodiy va valyuta birligiga oʻtishi bilan a’zolar soni 
koʻpayishiga ham olib keldi. 
Hozirgi vaqtda Yevropa Hamjamiyatining negizini barpo etish jarayoni yagona 
bozor, davlatlararo boshqarish tizimi amaliy yakunlandi va mamlakatlarning 
iqtisodiy, valyuta va siyosiy birligi shakllanishi yakunida ular bevosita yaqinlashdilar. 

---

269 
Yevropa Hamjamiyatiga toʻliq huquqqa ega boʻlgan 12 mamlakat kiradi: 
Bel’giya, Buyuk Britaniya, Albaniya, Gretsiya, Daniya, Irlandiya, Ispaniya, Italiya, 
Lyuksumburg, Niderlandiya, Portugaliya, Frantsiya. 
Yevropa Hamjamiyati mexanizmining harakati, avvalambor, siyosiy- huquqiy 
boshqarish tizimiga asoslanadi. Ular umumiy milliy yoki mamlakatlararo organlardan 
hamda milliy davlat boshqaruvidan iborat. 
Yevropa Hamjamiyatining asosiy hokimiyat tuzilishini izohlab beramiz. 
Vazirlar Maxkamasi (kengashi) qonuniy organ boʻlib, boshqaruv tizimida asosiy rol’ 
uynaydi. Unga yuqori darajadagi malaka bilan qabul qilinadi (amalda esa teng ovoz 
olishga harakat qilinadi). 
Yevropa kengashi (Evrosovet) - yuqori organ boʻlib uning tarkibiga 
davlatlarning rahbarlari va Yevropa Uyushmasiga a’zo boʻlgan mamlakatlarning 
hukumat boshliqlari kiradi. Bu yerda printsipial masalalar muhokama qilinadi hamda 
qarorlar qabul qilinadi. 
Yevropa Hamjamiyatining komissiyasi (komissiya, EHK) - ijro etuvchi 
organdir. U Vazirlar Mahkamasiga qonunlar loyihasini tasdiqlash uchun tavsiya etish 
huquqiga ega. Uning faoliyati juda keng va rang- barangdir 
Masalan, komissiya bojxona tarkibiga rioya qilinishini, agrar bozor faoliyatini, 
soliq va bojxona siyosatini yuritish ishini nazorat qilishni amalga oshiradi va h.k.. U 
bir qator vazifalarni bajaradi, shu jumladan, ixtiyoridagi ijtimoiy mintaqaviy agrar 
fondlar asosida mablagʻ bilan ta’minlash vazifasini utaydi. 
Komissiya mustaqil ravishda uchinchi mamlakatlar bilan muzokaralar olib 
boradi, shuningdek, unga umumiy byudjetni boshqarish huquqi berilgan. 
Faoliyatining asosiy yoʻnalishlaridan biri milliy qonunchilik, standart va normalarni 
tartibga keltirishdir. 
Yevropa Parlamenti (Yevroparlament) - nazoratchi organ. Komissiya faoliyatini 
nazorat qiladi va byudjetni tasdiqlaydi. Vazirlar Maxkamasi va Yevropa Hamjamiyati 
komissiyasining faoliyati oʻzaro bogʻliqdir. 
Yevropa Hamjamiyati Sudi - yuqori organ. U bitimlarning bajarilishini va 
Yevropa Hamjamiyati asosiy printsiplarining amalga oshishini ta’minlaydi. 
Bulardan tashqari, boshqa boshqaruv va konsul’tativ organlar, yana turli 
yordamchi tashkilotlar - tur kumitalar, komissiyalar, yordamchi komissiyalar, 
moliyani tartibga solish fondlari mavjud. 
Yevropa Hamjamiyati boshqaruv huquqida eng yuqori oʻrinni EH ni tuzish va 
kengaytirish toʻgʻrisidagi xalqaro bitim, shuningdek, Hamjamiyat faoliyatini 
yuritishga oid boshqa bitimlar egallaydi. 
Bu dastlabki qonunchilik EH konstitutsiyasini hosil etadi. 
Ikkinchi qonunchilik reglamentlar, driktivalar (koʻrsatmalar), qarorlar, tavsiyalar 
va mulohazalar tarzida taqdim qilingan. 
Reglamentlar (ish tartibi) oʻzining statusiga koʻra, EH ga a’zo boʻlgan 
mamlakatlarning milliy qonunchiligidan ustun turadi va har kaysi mamlakat hududida 
qonun kuchini egallaydi. 
Direktivalar qonunlashtirilgan hujjat boʻlib, ular umumiy qoidalarni belgilaydi 
va EHga a’zo boʻlgan mamlakatlarning maxsus qarorlarini aniqlashtiriladi.. 

---

270 
Qarorlar tub mohiyati bilan individual tarzida boʻladi. Ular shaklan majburiy 
kuchga ega boʻlmasada, ma’lum darajada huquqiy ahamiyatga ega. 
Tavsiyalar va muloxazalar ijro etish uchun majburiy emas. 
Gʻarbiy Yevropa iqtisodiyotini birlashtirish jarayonida huquq markazdan 
uzoqlashish gʻoyalariga ta’sir etishda faol rol’ uynaydi. EH doirasida yagona huquqiy 
maydon yuzaga keltirilgan.
41