Menejment va marketing

Menejerning (M) liderlik parametrlari¹⁴

Personal menejmentida liderlik tizimlari	Menejerning (M) liderlik parametrlari
	B o’ysunuvchil arga bo’lgan ishonch	Bo’ysunuvchilarda erkinlik hissiyoti	M ning boshqaruv jarayoniga bo’ysunuvchilarni jalb etishea. intilishi
1-tizim — ekspluatatsion- avtokratik uslub	M bo’ysunuvchilarga ishonmaydi	Bo’ysunuvchilar xo’jayinlari bilan ishni muhokama etishda o’zlarini erkin his qilishmaydi	M kamdan-kam hollarda bo’ysunuvchilardan ishdagi muammolarni hal etish bo’yicha g’oyalar va fikrlarni oladi
2-tizim — muruvvatli - avtokratik uslub	M o’z bo’ysunuv- chilariga muruvvat yuzasidan ishonadi	Bo’ysunuvchilar o’z boshliqlari bilan ishni muhokama etishda o’zlarini yetarli darajada erkin his qilshadi etishmaydi, ya’ni ma’lum darajada siqib qo’yilgandek his qilishadi	M ba’zi hollarda bo’ysunuvchilardan ishdagi muammolarni hal etish bo’yicha g’oyalar va fikr­larni oladi
3-tizim - partisipativ uslub	M bo’ysunuvchilar ustidan muhim, biroq to’liq, bo’lmagan ishonchga ega bo’ladi va qarorni nazorat qilishga intiladi	Bo’ysunuvchilar o’z boshliqlari bilan ishni muchokama etishda o’zlarini yetarli darajada erkin his etishadi	M odatda teskari aloqaga ega bo’ladi va uni kon- struktiv tarzda tatbiq etishga intiladi
4-tizim — demokratik uslub	M barcha munosabatlarda bo’ysunuvchilariga ishonadi	Bo’ysunuvchilar o’z boshliqlari bilan ishni muhokama etishda o’zlarini to’liq, erkin his etishadi	M har doim o’z bo’y- sunuvchilarining fikri bilan qiziqadi va undan konstruktiv tarzda foydalanishga intiladi

¹⁴ Лапыгин Ю. Теория менеджмента.Москва.Рид Групп.2011г.272 с.

Bugungi kunda empirik ma’lumotlar yig’ilayotgan bo’lib, strategiyani shakllantirish va amalga oshirish, ham liderlarning o’zlari, ham ularga bo’ysunadigan ishchi guruhlarining a’zolarini ijodiy salohiyatlariga ta’sir ko’rsatish va boshqa shu kabilarda liderlikning usul yoki uslubi muhim ahamiyatga ega bo’lmoqda.

“Uslub” noaniq tushuncha bo’lib, inson resurslarini boshqarishda keng qo’llaniladi. Uslublar liderning madaniyati, tadbirkorlik qobiliyati, xarakteri va boshqa bir qator omillarga bog’liq ravishda o’zaro farqlanadi. «Yetakchilik nazariyasiga binoan yetakchi asosiy e’tiborini qaysi masala: mehnat faoliyatiga yoki insonga yo’naltirishiga qarab farqlash qabul qilingan. Bu yondashuv muallifi D. Mak Gregor hisoblanib, uning “X” va “U” nazariyalari mavjuddir.

“X” nazariyasiga binoan diqqat - e’tibori ishga qaratilgan, guruhga aniq topshiriqlar beradigan, bo'ysunuvchi xodimlar ustidan qat’iy nazorat o’rnatadigan va ularga psixologik bosim o’tkazadigan avtokratlar eng yaxshi rahbar hisoblanadilar.

“U” nazariyasiga ko’ra esa — asosiy e’tibori insonga qaratilgan inson munosabatlari nazariyasini amaliyotda muvaffaqiyatli qo’llay oladigan demokratik rahbar eng yaxshi rahbar hisoblanadi. Bu yondashuvga muvofiq, mehnat — tabiiy jarayon, insonlar nafaqat mas’uliyatni o’z zimmalariga olishga qodirlar, balki bunga o’zlari intiladilar.

Rag’batlantirish va jazolashga asoslangan uslub quyidagilarni ko’zda to’tadi:

• 
  topshiriq bajarilmasligi (ishning barbod bo’lishi, belgilangan sifat, muddat va boshqa ko’rsatmalarga rioya qilmaslik) uchun jazoning muqarrarligi;
  
• 
  ish sifati uchun yetakchida e’tiroz bo’lgan taqdirdagina, ya’ni yuzaga kelgan vaziyatga muvofiq jazolash
  
• 
  Yuksak sifat uchun rag’batlantirish. Bu uslub jamoaning boshqa a’zolariga ibrat bo’ladigan darajada ishni yuqori sifatli bajargan xodimlarni rag’batlantirish maqsadida qo’llaniladi. Xodimlar mehnat faoliyatini muvofiqlashtirish va ularga e’tiborli bo’lishga asoslangan yetakchilik. Ishlab chiqarish va insonlar munosabatiga asoslangan uslub (Bleyk va Mouton boshqaruv) turi. Mazkur tur yetakchilikning, menejer-uslubiyotchilarning uslubini aniqlashning eng keng tarqalgan modellaridan biri bo’lib, quyidagi ikkita koordinata o’qiga ega bo’lgan R.Bleyk va J.Moutonning klassik «menejment» hisoblanadi: «kishilar to’g’risida g’amxo’rlik qilish» o’qda — insonlarga munosabat (vertikal (ordinata) o’qda va «ishlab chiqarish to’g’risida g’amxo’rlik qilish» (gorizontal (abtsissa) o’qda — ishga munosabat).
  

3. 
   jadval.