Менежмент ва маркетинг асослари

Маркетинг элементлари 
11-Мавзу. Маркетингда товар сиёсати 
Режа 
11.1.Бозор сегменти. 
11.2.Товар ҳаёти цикли. 
11.1.Бозор сегменти
Бозор сегменти – бир ёки бир неча белгилари бўйича шартли равишда 
бириктирилган аниқ бир товарнинг истеъмолчилар гуруҳи ёки мумкин 
бўлган истеъмолчилар гуруҳи. 
Сегментлаш мақсади – бутун бозор бўйлаб ишлаш ўрнига нисбатан 
жозибадор ҳисобланган алоҳида бозор сегментларига максимал тарзда кириб 
бориш. 
Бозор сегментининг асосий тавсифлари: 

сегмент кўлами (размери) – ундаги истеъмолчилар сони. 

Сегмент ҳажми – товарнинг натурал ёки қийматли бирликларда 
мумкин бўлган сотиш ҳажми 
Тўгри амалга оширилган сегментлашда қуйидагиларга эришамиз: 

турли сегментлардаги истеъмолчилар ўртасида сезиларли, сегмент 
ичидагилар ўртасида сезилмас даражадаги фарқ. 

харидорлар тавсифининг ўлчовлиги. 

нисбатан катта сегмент ҳажми. 

сегмент ичидаги истеъмолчилар учун рекламанинг мавжудлиги. 

рақобатнинг ҳисобга олиниши (рақобатчилар ва уларнинг товарларини 
ўрганиш). 
Бозорда қуйидагича ишлаш мумкин: 

бир сегментда ишлаб (бирламчи сегмент); 

бир неча сегментда ишлаб (кўплик сегментлаш); 

оммавий маркетингни амалга ошириб. 
5-Р 
Кишила
р 
Баҳо 
Жой
Таклиф 
этиш 
Товар 

---

56 
Одатда истеъмолчиларни тўртта белги бўйича ажратишади: 
1.
Ижтимоий-иқтисодий (демографик) белгилар. 
2.
Жуғрофий белгилар. 
3.
Руҳий-график белгилар. 
4.
Хулқий белгилар. 
11.2.Товар ҳаёти цикли 
Ҳар бир товар (ёки хизмат) бозорда мавжуд бўлиш даврида бир неча 
босқичлардан ўтади. Бинобарин, ҳар бир босқичда сотиш ҳажми, баҳо ва 
сотишдан олинувчи фойда турличадир. 
Товар ҳаёти цикли (ТҲЦ)ни тўртта кетма-кет босқич кўринишида тасаввур 
этиш мумкин: тадбиқ этиш, ўсиш, етуклик, тушиш. 
Сотиш ҳажми 
тадбиқ
ўсиш
тўлиш
тушиш
Вақт
2-Расм 
Тадбиқ этиш 
Бу товарнинг бозорга чиқиш вакқтидир. Истеъмолчиларнинг товар билан 
таниша бориши билан сотиш ҳажми секин-аста ошиб боради. Ишлаб 
чиқарувчи бу вақтда амалда товарни сотишдан фойда олмайди: кам сотиш 
ҳажмида бошланғич катта чиқимлар тўғри келади. 
Ўсиш
Товарнинг бозорда тезлик билан тан олиниши ва фойдалиликнинг сезиларли 
даражада ўсиш даври. Бу босқичда фирма ҳали ҳам бозорнинг юқори 
улушини ёки фойданинг юқори улушини танлаш масаласини кўриб чиқади. 
Товар сифатини ошириш, сотишни рағбатлантириш ва сотиш тизимини 

---

57 
такомиллаштиришга маблағ сарфлаш унга бозорда етакчи ўринни 
эгаллашига имконият яратади. Аммо юқори миқдордаги харажатлар шу давр 
ичида максимал фойда олишдан маҳрум этади, ТҲЦнинг кейинги 
босқичидан умид қилинади.