"menejment va iqtisodiyot"

12.2-chizma.  Axborot  almashuvi  jarayonining  oddiy  modeli. 

---

211 
 
simvollarga  mos  uzatish  kanalini  tanlanishi  kerak.  Ularga  nutq  va  yozma 
materiallarni 
uzatish, 
hamda 
elektron 
aloqa 
vositalari 
(komp’yuter, 
videomagnitofon  va  boshqalar)  kiradi.  Agar  kanal  tanlangan  simvollarga  mos 
bo`lmasa axborot almashuv samarasiz bo`ladi.   
Uzatish.  Bu  bosqichda  jo`natuvchi  axborotni qabul qiluvchiga etkazish uchun 
kanaldan  foydalanadi.  Axborotni  uzatish  muhim  bosqichlardan  biri  hisoblanadi, 
chunki shu orqali g’oya boshqa kishiga etkaziladi. 
Har bir bosqichda axborot ma`nosi buzilishi va yo`qolishi  mumkin. 
Dekodlashtirish.  Qabul  qiluvchi  axborotni  dekodlashtiradi,  ya`ni  jo`natuvchi 
simvollarini  qabul  qiluvchi  ongiga  kiritish.  Agar  qabul  qiluvchi  g’oyani 
tushunganini  namoyish etsa, axborot almashuvi  samarali  hisoblanadi. 
Axborot  almashuvi  yo`lida  turadigan  to`siqlarni  o`rganishda  ikki  muhim 
kontseptsiyani  o`zlashtirish  lozim  – teskari aloqa va shovqin.  
Boshqaruv  tizimi  unsurlari  ichida  murakkab,  ko`p  tomonlama  va  xilma-xil 
aloqalar  mavjudligi  sharoitida  teskari  aloqaning  ahamiyati  ayniqsa,  ortadi. 
Boshqaruvchi  tizim  farmoyish  yoki  buyruq  bergandan  keyin  shu  farmoyish  yoki 
buyruq  qanday  bajarilayotganligi  to`g’risida  teskari  aloqa  yo`li  bo`yicha  o`z 
vaqtida  axborot  bilan  taminlanib  turilmasa,  boshqarish  jarayoni  buziladi  va 
boshqaruv tizimi  butunlay  izdan chiqadi.  
Teskari  aloqa  bo`lganda  jo`natuvchi  va  qabul  qiluvchi  kommunikativ  rollarni 
almashtiradi.  Qabul  qiluvchi  jo`natuvchiga  aylanadi  va  hamma  bosqichlardan  o`tib 
jo`natuvchiga  axborot qanday qabul qilinganligini  yyetkazadi.   
Teskari  aloqa  yordamida  axborotni  jo`natuvchi  bilan  uni  qabul  qiluvchi 
o`rtasida  aloqa  o`rnatiladi.  Bu  jarayonda  axborotni  qabul  qiluvchi  axborot  bilan 
o`zaro  almashuv  jarayonining  barcha  bosqichlarini  takrorlaydi,  natijada  axborotni 
yuboruvchi  endi  uni  qabul  qiluvchiga  aylanadi,  ya`ni  har  ikkala  tomon  o`z 
vazifalarini  o`zaro almashgandek  bo`ladi (12.3-chizma).