Menejment nazariyasi

O’QUV-USLUBIY MATERIALLAR
1. 
«Toshkent yog'-moy kombinati» OAJning marketing strate- 
giyasini ishlab chiqishda statistik va simpleks tahlil.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqaruvchilardan tezlikda 
bozordagi talab o’zgarishlariga moslashish talab etiladi. Ushbu 
muammoni hal etish kompleks vazifalarni bajarishni talab etib, 
ular orasida bozor talabiga mos keluvchi xaridorbop go'sht va sut 
mahsulotlarini ishlab chiqarishni tashkil etish muhim hisoblanadi. 
Ushbu vazifani bajarish quyidagilarni o‘z ichiga oladi: strategik 
qarorlarni ishlab chiqish va uni amalga oshirish; tezkor-taktik qaror- 
larni ishlab chiqish va uni amalga oshirish.
Strategik qarorlarni ishlab chiqishda sifat usullari qo’llanilib, 
ular korxona faoliyati va m ahsulotini yaxshilashning alohida 
yo’nalishlari yig'indisini anglatuvchi xo'jalik portfelini yaratishga 
yo’naltirilgan bo’ladi.

---

Bu kabi usullarga keng miqyosda e’tirof etilgan strategiya matritsa- 
lari: «Ansoff matritsasi», M . Porterning «Umumiy strategik mode- 
li», «Boston konsalting grupp» firmasining «Bozor ulushi-bozor 
o'sishi» matritsasi (portfolio-tahlil), «Jeneral-Elementrik-Mak-Kinzi» 
matritsasi va boshqalar kiradi.
Tezkor-taktik qarorlami ishlab chiqishda, odatda, miqdoriy usullar 
qo'IIanilib, u strategik qarorni ishlab chiqish bosqichida korxonaning 
tanlagan o'sish varianti va rivojlanish faoliyati doirasida ishlab 
chiqarish dasturini muqobillashtirishga yo'naltirilgan bo'ladi. Korxo­
na ishlab chiqarish dasturini shakllantirishda muqobillashtirishning 
umumiy qabul qilingan me’zoni mahsulot sotishdan olingan foydani 
maksimallashtirish hisoblanadi.
Samarali marketing strategiyasini tanlashda yuqori foyda kel- 
tiradigan mahsuiot turlarini aniqlash muqobillashtirish masalalari 
jumlasiga kirganligi bois, uni yechishda chiziqli dasturlash usulidan 
foydalanamiz.
Haqiqatda tadbirkorlik korxonasida ishlab chiqarilayotgan yog' 
mahsulotlari turidan shunday turini tanlash kerakki, unda maqsad- 
li funksiya maksimum qiymatga ega bo'lsin:
m K
'L 'L p * mxn~ *max
 
( i )
i=/ * = /
Bunda quyidagi chegaralarga erishilsin:
- resurslardan foydalanish bo'yicha
£ S a .* * *
wr,
0 =
1
,...,л) 
(2)
*=l /=!
- yog' mahsulotini ishlab chiqarish hajmi bo'yicha:
А ш ш ^
^
D
l m x ,
( i = 1 , . . . , m
)
( 3 )
k = [
-
yog' m ahsulotlari ishlab chiqarish h a jm la rin ing salbiy 
bo'lmasligi uchun:
bu erda 
i -
mahsulot turi;
xjk -
texnologiya bo'yicha 
i
-turdagi yog' mahsuloti yetishti- 
rish miqdori;

---

р ш- k -
texnologiya bo'yicha 
i
-turdagi yog' mahsuloti birligi- 
dan olinadigan foyda miqdori;
airk - i
-turdagi go'sht mahsuloti birligiga 
k
- texnologiya 
bo'yicha sarf qilinadigan 
r
- turdagi resurs me’yori;
W - r
- turdagi mavjud resurs miqdori;
D. . ,D 
- i -
turdagi talab qilinadigan yog' mahsuloti mini-
( tm n T 
(m a x 
&
^
o
j
o
mal va maksimal miqdori.
(1)—(4) masalaning hal etilishi yuqori foyda keltiradigan yog' 
mahsulotlari turini aniqlash imkonini beradi:
xik
>o 
(4)
Yog' mahsulotlari ishlab chiqaruvchi qo'shma korxonalarning 
faoliyatini strategik rejalashtirishda tovar siyosati muhim o'rin tu- 
tadi. Marketingning tovar siyosati qo'shma korxonaning davriy va 
uzoq muddatli maqsadlariga muvofiq sotishga ishlab chiqarilgan 
tovarlarning eng qulay tarkibini aniqlash va saqlashdan iborat.
Bozorda tovar siyosatini qo'llash tegishli strategiyani ishlab chi- 
qishni talab etadi. Xorijlik tadqiqotchilar quyidagi marketing strate- 
giyalarini ajratadilar:
- tovar aniq ko'rinishidan raqiblar tovaridan farq qlishi kerak;
- bozorning har bir segmenti bo'cha turli marketing element- 
larini ishlab chiqish;
- har bir ishlab chiqarilayotgan tovar turi uchun uni qo'llash 
sohasini qidirib topish, talabni shakllantirish va o'tkazuvchi 
rag'batlantirishni kuchaytirish;
- yangi bozorga yangi tovar bilan kirish;
- yuqori raqobatbardosh tovarni yaratish yo'li bilan yetakchi- 
likka erishish;
- mutlaq yangi tovar turini ishlab chiqarish.
Tovar siyosatini amalga oshirishda, ayniqsa, yog' mahsulot­
lari ishlab chiqaruvchi korxonalar uchun mahsulot assortimentini 
o'rganish ham muhimdir.
A ssortm ent siyosati ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning 
navini tanlash hamda texnologik vazifalar va korxona tajribasidan 
foydalanish muvofiqlashuvini ta’minlovchi ishlab chiqarish tuzil- 
masi, ishlab chiqarilgan tovarlar foydaliligi va yangilik kiritish xara- 
jatlarini aniqlashni ko'zda tutadi.

---

Assortment siyosati vazifasi strategik darajada hal etiladi, ya’ni 
bu masalaga tegishli har bir qaror qabul qilish qo'shma korxonaning 
umumiy strategik maqsadidan kelib chiqadi. Bunday yondashuv kichik 
korxonaning pirovard maqsadga erishishini ta’minlaydi, tijorat strate­
giyasi tashkil etuvchilarni o'zaro birlashtiradi hamda mavjud resurs- 
lardan oqilona foydalanishga imkoniyat yaratadi (rasm).
Qo'shma korxonalarda yaxshi o'ylab topilgan assortiment siyo­
sati yuqori daromad olinishini ta’minlabgina qolmay, balki korxo­
naning bozorda mustahkam o'rnashishi, iste’molchilarninghurmatini 
qozonishi, korxona imijini oshirishni ham ta’minlaydi.