|
Motivatsiya tushunchasi va evolyutsiyasi. Boshqaruvda zamonaviy motivatsiya usuli. Motivlashtirishning takomillashtirish yo’llari
MENEJMENT KORXONADA MOTIVLASHTIRISH TIZIMI VA UNI TAKOMILLASHTIRISH YO’LLARI. IB-75-GURUH Maftuna Shaxobiddinova Sunnatilla Shavkatov O’ktamov Bobur REJA Motivatsiya tushunchasi va evolyutsiyasi. Boshqaruvda zamonaviy motivatsiya usuli. Motivlashtirishning takomillashtirish yo’llari. Motivatsiya tushunchasi va evolutsiyasi.
Motivatsiya – bu uzini va boshkalarni shaxsiy yoki tashkilot maksadlariga erishish uchun faoliyat uilishga yunaltirish jarayoni. Tashkilot vazifalarini yaxshi bajarish uchun odamlarga ta’sir etish mumkin. Eng birinchi kullanilgan usullardan biri bu kamchin va kulcha usuli bulgan. Taxminan 1910 yilda «Ilmiy boshkaruv maktabi» vujudga keldi, texnologiya rivojlanishiga karamasdan, ishchilar shart-sharoiti yaxshilanmadi. Teylor va uning zamondoshlari motivatsiyani «kamchin va kulcha» usulini takomillashtirib, «yetarli kunlik ishlab chikarish» usulini kullay boshlashadi, ya’ni maxsulot ishlab chikishiga karab ish xaki tulanar edi.
Boshkarishda psixologiyaning QO’llanilishi natijasida, ya’ni Elton Meyo ishidan keyin motivlashtirishda «kulcha va kamchin» usuli yetarli bulmaganligi va xali aniklanmagan, katta saloxiyat borligi aniklandi. Elton Meyo uz davrining ukimishli kishilaridan biri edi va ilmiy boshkarish xakida yaxshi tushunchaga ega edi, xuddi shunday boshkaruv soxasi buyicha xam. Tajribalar natijasida Meyo shunga ishonch xosil kildiki, raxbarlar xodimlarning psixologiyasini xisobga olishi kerak. 1920 yilning oxirida Meyo va uning xodimlari bilan Xoutornda eksperiment utkazildi, bunda ishchi ish joyida urganildi. Xoutornda ishlagan gurux xulosalari natijasida, yangi menendjment yunalishiga asos soldi, bu «insoniy munosabatlar» konsepsiyasi, bu nazariya 1950 yillarning urtalarigacha boshkaruv nazariyasida yetakchilik Qildi.
Boshkarishda psixologiyaning QO’llanilishi natijasida, ya’ni Elton Meyo ishidan keyin motivlashtirishda «kulcha va kamchin» usuli yetarli bulmaganligi va xali aniklanmagan, katta saloxiyat borligi aniklandi. Elton Meyo uz davrining ukimishli kishilaridan biri edi va ilmiy boshkarish xakida yaxshi tushunchaga ega edi, xuddi shunday boshkaruv soxasi buyicha xam. Tajribalar natijasida Meyo shunga ishonch xosil kildiki, raxbarlar xodimlarning psixologiyasini xisobga olishi kerak. 1920 yilning oxirida Meyo va uning xodimlari bilan Xoutornda eksperiment utkazildi, bunda ishchi ish joyida urganildi. Xoutornda ishlagan gurux xulosalari natijasida, yangi menendjment yunalishiga asos soldi, bu «insoniy munosabatlar» konsepsiyasi, bu nazariya 1950 yillarning urtalarigacha boshkaruv nazariyasida yetakchilik Qildi.
BOSHQARUVDA ZAMONAVIY MOTIVATSIYA USULI
Zamonaviy motivatsiya nazariyasini ikki turga ajratish mumkin, Bular: mazmunli va jarayonli nazariyalar. Extiyoj tushunchasi moxiyatini ochish uchun mayl tushunchasini keltirish zarur. Inson juda kup narsalarga ega bulishga moyil buladi. Boshkacha, maylni xoxish, istak kabi ifodalash mumkin. Ammo kishilar mayllariga ayni vaktda erisha olmasliklarini uzlari xam yaxshi bilishadi. Shunday kilib, extiyojlar, bu – insonga ayni damda fiziologik va psixologik jixatdan nimaningdir yetmasligidir. Mazmunli motivatsiya nazariyasi umuminsoniy extiyojlarni turkumlashga xarakat kildi, ammo shuni aytish kerakki, barcha extiyojlarni anik turkumlash mumkin emas. Xozirgi kunda kupgina psixologlar ikki xil extiyojlar turkumi mavjudligini tan olishgan. Bular birlamchi va ikkilamchi extiyojlar.
Mukofotlar – bu odamzot uzi uchun kadrli deb xisoblagan barcha narsalar. Xar bir odam uchun kimmatli narsa xar xil buladi, demak mukofotga bulgan karash xam turli xil. Raxbar ikkita asosiy mukofot turlari bilan ishlaydi: ichki va tashki. Ichki mukofot – bu ishning moxiyatidir. Masalan, natijaga erishish, uzini xurmat kilish xissiyoti va muvaffakiyat zavki. Ish jarayonida vujudga keladigan munosabat va dustlik xam ichki konikishga misol bula oladi. Ichki konikishni vujudga keltirishning eng oddiy usuli – bu ish joyida kerakli sharoitni yaratish va anik vazifani kuyish.
Mukofotlar – bu odamzot uzi uchun kadrli deb xisoblagan barcha narsalar. Xar bir odam uchun kimmatli narsa xar xil buladi, demak mukofotga bulgan karash xam turli xil. Raxbar ikkita asosiy mukofot turlari bilan ishlaydi: ichki va tashki. Ichki mukofot – bu ishning moxiyatidir. Masalan, natijaga erishish, uzini xurmat kilish xissiyoti va muvaffakiyat zavki. Ish jarayonida vujudga keladigan munosabat va dustlik xam ichki konikishga misol bula oladi. Ichki konikishni vujudga keltirishning eng oddiy usuli – bu ish joyida kerakli sharoitni yaratish va anik vazifani kuyish.
Motivlashtirish
Motivlashtirish –bu ruhiy omil bo’lib , shaxs faolligini manbai , sababi, dalili har xil turli ehtimollardadir. U xodimlarni jonli mehnat faoliyatiga rag’batlantiruvchi kuchli vositadir. Boshqacha qilib aytganda motivlashtirish –bu kishilar faoliyatini ruhiy yo’llar bilan maqsadga muvofiq yo’naltirishdir. U muayyan ehtiyojni qondirish bilan bog’liq. Ehtiyoj esa sabablarda namoyon bo’ladi. Inson tirik jon sifatida ovqat yeyish ,uxlash , dam olib o’z kuchini tiklash , o’zini issiq –soviqdan asrash ehtiyojlariga ega .Mazkur ehtiyojlar moddiy, ya’ni kiyim-kechak, oziq-ovqat ,turar joy va boshqalar shaklida ifoda etiladi. Insonning moddiy ehtiyojlari bilan sotsial-ijtimoiy ehtiyojlari ham borki, bo’larga bilim olish , madaniy saviyasini oshirish , malaka , mahoratga ega bo’lish va sog’lom hayot kechirib , uzoq umr ko’rish kiradi.
http://hozir.org
Do'stlaringiz bilan baham: |
