Менежмент асослари

 
13. 2. Меҳнатни рағбатлантиришнинг чет эл назарияси. 
Рағбатлантириш тўғрисида кўплаб назариялар мавжуд бўлиб, улар 
менежерларга одамларни самарали фаолиятини ташкил қилишда турли хил 
йўл-йўриқлар кўрсатади. 
Рағбатлантириш бу менежерларни чуқур ўйга солади, чунки истак ва 
ниятлар тўғридан-тўғри бирон-бир чора 
тадбир 
амалга 
ошмай 
туриб 
рағбатлантирилмайди. Улар фақатгина иш натижасидан сўнг, ходимларнинг 
ўзларини тутишларига қараб амалга оширилади. Бундан ташқари одамларни 
нима учун ва қандай рағбатлантириш назариялари мавжуд бўлиб, бу назариялар 
менежерларнинг самарали натижага эришиш йўлларини таъминлаш билан фарқ 
қилади. Ҳозирда янги ва эски назариялар уюшган ҳолда ўрганилиб, 
рағбатлантириш ва уни ишда қўллаш тўғрисидаги фикрлар уйғунлашмоқда. 
Рағбатлантириш бу фақат бир ходимнинг ишини бажара олиш 
даражасига таъсир қилиш эмас, балки корхонанинг барча ходимларига таъсир 
қилишидир. 
Рағбатлантиришнинг иккита омили мавжуд бўлиб, «истеъдод» ва ўзини 
қандай тутиш орқали юқори даражага эришиш, яъни «қобилият» омилларидир. 
Рағбатлантириш, истеъдод ва қобилият омиллари доимо ўзаро боғланишда 
амалга оширилади. Чунки қобилиятли ва истеъдодли ишчи ходимлар 
рағбатлантирилади. 
Агар бу учала омиллардан бирортаси суст бўлса, ишни амалга ошиши 
ҳам суст бўлади ва аксинча. 
Алоҳида олинган ҳар бир ходимдан самарали фойдаланиш унинг талаб 
қилинган ишни бажара олиш қобилиятига боғлиқдир. Қобилият дейилганда 
ходимда ўзига юкланган вазифаларни бажариш учун касб малакасининг 
мавжудлиги, етарли даражадаги жисмоний куч-қувват ва чидамлилик, 
уқувлилик, умумий маданият борлиги ва шу кабилар тушунилади. Масалан, 
олийгоҳ ўқитувчиси учун қобилият фанни дастурини билиш, талабалар 
руҳиятини тушуниш, тингловчилар олдида сўзлай олиши, конспектларни 
текшириш, уларга ҳар жиҳатдан ўрнак бўлиш ва уларга маслаҳатлар бера олиш 
ва мураббийлик қилиш тушунилади.