Меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича ишларни ташкил этиш юзасидан

3.2. Иш вақтида асбоб-ускуналарни хавфсиз ишлатиш асосий қоидалари. 
Ходим ишлаш пайтида барча хавфсизлик техникаси бўйича қоида ва 
талабларга риоя қилиши ва хавфли узеллар жойларини билиши керак.
Техника хавфсизлиги қоидаларни бажармаслик бу ички меҳнат тартиби 
қоидалар бузганлиги деб ҳисобланади. 
Иш бошлашдан аввал ишчи ходимларга барча огохлантурувчи сигнализация, 
электр токидан хавфсиз бўлиш учун уланувчи симлар яхши уланганлигини
текшириш ва иш пайтида уларнинг созлигидан хабардор бўлиш лозим.
Электр энергия ўчган ҳолатларда компьютерни ўчириб, электр энергия пайдо 
бўлганда ишга тушириш керак. 
Муассасада носозлиги ёки авария ҳолати пайдо бўлганда ишчи-ходимлар ишни 
тўхтатиши, қолган ходимларни хавфдан огоҳлантириш ва раҳбарга хабар бериш 
лозим. 
3.3. Электр токининг одам организмига таъсири. 
Электр токидан жабрланишдан олдини олиш чоралари. 
Электр ўтқазувчи симларда, электр ускуна ва жихозларида, ёритиш 
лампаларида электр кучланишнинг (токи) мавжудлигини кўз билан кўриб бўлмаслиги 
электр токининг жуда хавфли эканлигининг исботидир. 
220 вольтли ток жуда хавфлидир. Хавфсиз токи деб 12 вольтдан 36 вольтгача 
бўлган токлар айтилади. 
Ток кучига караб: 
- 0,0001 ампер токи жуда-жуда паст ва кучсиз бўлганидан одам учун хавфсиз 
ҳисобланади; 
- 0,002 ампер токи одам мушакларига таъсир қилади ва токли симга тегиш содир 
бўлганда, кўлни тортиб олиш кийинлашади; 
- 0,02 ампер токига тегишда, дарҳол қўл-оёқларни фалажга олиб келади ва нафас 
олишни қийинлаштиради. Агар тегиниш узоқ вақт давом этса, одам хушидан кетади; 
- 0,05 ампер ва ундан юқори бўлганда, дарҳол фалажга олиб келади ҳамда нафас 
олиш қийинлашади, одам хушидан кетади;
- 0,1ампер токига тегиш, дарҳол ўлимга олиб келади. 
Ток кўл-оёқ, кўл-кўкрак-иккинчи кўл бўйлаб йўналишда бўлса, одамнинг барча 
асосий органлари ва нерв жуяларини қамраб олганлиги учун тегиш ўта хавфли 
ҳисобланади. 

---

- одам танасидан ўтаётган ток кучи унинг кучланишига ва тананинг 
қаршилигига боғлик бўлади. Одам танасининг қаршилиги қанча кам бўлса, ток кучи 
шунча кўпаяди. Одам танаси қаршилиги 500 дан 1000 ом гача бўлиши мумкин. Тана 
терисининг қуруқлиги ёки хўллилигига қараб қаршилиги ўзгаради.
- электр токи остида ишловчи компьютер ускуна ва жиҳозлар кўл асбобларига 
намлик тегиши, механик шикастланиши еки сақлагичлар ўз хусусиятини йукотишдан 
электр ускуна, жиҳозлар, кўл асбоблари қобиги ток остида бўлади ва уларга тегиш 
содир бўлганда одам ток таъсирига тушади. Бундай холат бўлмаслигининг олдини 
олиш учун ҳамма электр ускуналар ерга уланади. 
- электр токи таъсиридан сақланишда диэлектрик қўлқоп ва калишларнинг 
фойдаси жуда каттадир. Сақлагичлар синалиб тамга қўйилган бўлиши ва муддати 
ўтиб кетмаганлигини ишлатишдан олдин текшириш лозим.