Меҳнат ва касб таълими

Замонавий иш дафтарини учта турини кўриб чиқиш мумкин: 
1.
Ахборот берувчи иш дафтари тури ўзида фақат ўқув материаллари 
ҳақида ахборот бериши деб тушунилади. Ўрганилаётган мавзу таркибида 
ўқув ахборотини ўқувчиларга нишон олишда ёрдам беради. 
2.
Назорат иш дафтари мавзу ўрганилиб чиққандан кейин ишлатилади. 
Ўқитувчи иш дафтарини варақи ёрдамида ўқувчи билим олишининг қайси 
босқичида хатоликка йўл қўйганлигини дарс жараёнида тўғирлаб боради. 
3.
Аралаш турдаги иш дафтари ўз ичига ахборот берувчи ва назорат 
қилувчи қисмларни олади. 
Ахборот берувчи қисм ўз ичига янги ўқув материалларини, мустақил иш 
топшириқлари, олинган билим ва кўникмаларни назорати учун тест ва 
график топшириқларни жамлайди. Аралаш турдаги иш дафтарини афзаллиги 
шундан иборатки, яъни у ўз ичига ҳам ахборот берувчи, ҳам машқ 
қилдирувчи ва назорат қисмларидан иборат. Ахборот берувчи қисмга янги 
ўқув материали, машқ қилдирувчи мустақил ишлар учун график 
топшириқлар, олинган билим ва кўникмаларини назорат қилиш мумкин.
Ўқитувчи учун иш дафтари ҳақиқий механик юкламалардан озод этиб, 
унинг вақтини тежайди, ўз ижодини ташкил қилишга ёрдам беради. 
Шундай қилиб, иш дафтари ўқувчи учун якка тартибда ривожланиш 
воситасидир[1]. 
Шу давр ичида нашр қилинган барча методик адабиётларнинг 
йўналишлари турлича. Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, фақат айрим 
адабиётларда 
таълим 
жараёнида 
ўқувчиларнинг 
ижодий 
фикрлаш 
фаолиятини 
ривожлантиришга 
эътибор 
берилган. 
Бундай 
йўналиш 
Э.И.Рўзиев, Р.А.Латиповлар томонидан нашр қилинган “Чизмачиликдан иш 
дафтари методик қўлланмалари”.Т.:-2018.(1-4 қисмлар)да ўз аксини топган 
бўлиб, унда график машқ ва топшириқлар ўқувчиларнинг ижодий фикрлаш 
фаолиятини ривожлантиришга йўналтирилган[3,4]. 
Услубий ва педагогик адабиётлар таҳлили асосида бошқа муаллифлар 
томонидан таклиф қилинган иш дафтарини тузилиши ва маъносини аниқлаб 
олиш мумкин. 
А.Умронхўжаевнинг 7 ва 8-синфлар учун чизмачиликдан иш дафтарига 
146 та машқ киритилган бўлиб, уларнинг мазмуни ривожлантирувчи 
таълимнинг вазифаларига бирмунча мос келади. Иш дафтарига киритилган 
машқларнинг 20 фоизга яқини чизманинг етишмайдиган чизиқларини 
тўлдириш машқларидан иборат. 15 фоиздан ортиқ машқлар тасвирларни 
солиштириш фаолияти билан боғлиқ. Умумий масалалар сонининг учдан бир 
қисми чизма бўйича модел ясаш ва амалий топшириқлар бажаришга 
қаратилган. Шунинг учун ҳам юқорида таҳлил қилинган Э.И.Рўзиев, 

---

258 
Р.А.Латиповнинг қўлланмалари биз ўтказаётган тадқиқотда етакчи манба деб 
ўйлаймиз[3]. 
Энди, чизмачилик дарсларини ўқитиш жараёнида замонавий иш дафтари 
имкониятларидан фойдаланиш ҳақида тўхталамиз.