Меҳнат таълими фанидан 5-7 синфлар учун ёғочларга ишлов бериш

Mushranda 
tuzilish jihatidan taxta randadan farq qilmaydi. Mushranda tig‘ida 
qo‘shimcha temir pushtak bo‘lib, u payraxani sindirish vazifasini o‘taydi. Shuning 
uchun temir pushtakni tig‘ning kesuvchi qirrasiga yaqin o‘rnatiladi. Shu tariqa 
o‘rnatilganda tig‘ chiqargan payraxani darhol qayirib sindiradi va randalashni 
engillashtiradi. Temir pushtak kesuvchi qirradan ortiqcha uzoqlashtirilmaydi. Aks 
holda uning taxta randadan farqi qolmaydi. 
Mushranda yordamida yog‘och materiallarning sirti silliqlanadi, shuningdek, 
yig‘ilgan tayyor buyumlarga dastlabki pardoz beriladi, buyum sirtidagi notekisliklar 
randalab tekislanadi. 
Japs randa. 
Taxta randa va mushranda yordamida uzun va enlik taxtalarning 
sirti silliqlansa ham, ular bilan tekis randalab bo‘lmaydi. Bunday sirtlar japs randa 
bilan randalab tekislanadi. 
Japs randa kundasi uzun (700-800 mm), enlik (70-80 mm), tig‘ining eni 55-60 
mm bo‘ladi. Japs randaga, ko‘pincha, temir pushtakli tig‘ o‘rnatiladi. Bu randa 
yordamida randalashda sirtlar tekis chiqishi uchun payraxa yupqa olinadi, qalin 
payraxa olinsa, sirt tekis chiqmaydi. 
Sirtlarni tekis va silliq chiqishi randalarning ishga sozlanishiga, ularni to‘g‘ri 
tutib erkin randalashga va randalash vaqtida randaga kuchlarning to‘g‘ri qo‘yilishiga 
bog‘liq. 

---

36 
Randalarni ishga sozlash tig‘lar o‘tmaslanganda ularni kundadan chiqarib 
charxlash, charxlashda hosil bo‘lgan qirovini to‘kish va tig‘ni kundaga qaytadan 
to‘g‘ri o‘rnatishdan iborat. 
Tig‘lar elektr yoki suvli charxlarda charxlanadi. Charxlash vaqtida charx 
toshlar hamma vaqt oldinga qarab (to‘g‘ri yo‘nalishda) aylantiriladi. Teskari 
yo‘nalishda aylantirilganda undan uchib chiqadigan kukun kishining ko‘ziga tushadi 
va xavfsizlik texnikasi qoidalarining buzilishiga olib keladi. Shuning uchun elektr 
charxlardan foydalanishda charxdagi himoya oynasini to‘sib olish yoki himoya 
ko‘zoynagi taqib olinadi. 
Charxlash natijasida tig‘larda hosil bo‘ladigan qirovni to‘kish uchun 
qumqayroq yoki qayroqtosh, kerosin, suv bilan namlab turiladi. Kerosin qirovni tez 
to‘kishga yordam beradi. Qayrash vaqtida tig‘larning o‘tmaslanib qolmasligiga 
e’tibor beriladi. 
Maxsus randalar: 
a-zakrov randa; b-chok randa; v-nov randa; g-qo‘shquloq randa; d-chorabza randa; e-konish randa; j-
o‘roq randa; 1-kunda; 2-cheklagich planka; 3-yo‘naltiruvchi plastinka; 4-vintlar; 5-gayka; 6-kontragayka; 
7-taxta 

---

37 
Qirovi to‘kilgan randa tig‘lari kundaga o‘rnatiladi. Bunda, tig‘ning kesuvchi 
qirrasi kundadan bir tekis chiqarib o‘rnatiladi. Notekis o‘rnatilgan tig‘ sirtni tekis 
randalamaydi. 
O‘quvchilarga sirtning silliq va tekis chiqishiga sabab bo‘luvchi omillarni 
o‘rgatishbilan bir qatorda ortiqcha mehnatsarflamasdan tez va sifatli randalashga 
o‘rgatiladi. Buning uchun randalardan foydalanish ketma-ketligi, randalash tartibi va 
tekislikni tekshirish to‘g‘risida tushuncha berilib, bu boradagi etarli ko‘nikma va 
malakalar hosil qilinadi. 
Taxta materiallar talab etilgan o‘lchamga keltirib randalangandan so‘ng, 
ularning qaysi usulda biriktirilishi, tayyorlanadigan buyumlarning turi,qanday 
maqsadda ishlatilishiga qarab ularga qo‘shimcha ishlov berish yo‘li bilan zakrov, 
chok, konish ochiladi, gul chiqariladi va hokazo. Bu maqsadda maxsus randalardan 
foydalaniladi.