Меҳнат фанидан амалий машғулотларни ўтказишнинг баьзи бир масалалари



Download 2,08 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/22
Sana16.03.2022
Hajmi2,08 Mb.
#493205
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   22
Bog'liq
mehnat fanidan amaliy mashgulotlarni otkazishning bazi bir masalalari

 
 
 
 
 
 


22 
O’quv
 ustaxonalarida dars o’tish tizimi
Maktab ustaxonalarida ishlar sismavzusi haqidagi masala hozirgi kungacha 
pedagogika fani amaliyotida to’liq echilgan deb aytishga bo’lmaydi. 
Bir qator avtorlar V-IX sinflarda ustaxonalardagi ishlarni konstruktsion 
texnologik sismavzu bo’yicha tashkil etishni talab qiladi. Bu sismavzuni etakchi 
tarafi o’quvchilarning bajaruvchilik va shaxsiy qobiliyatini birlashtirishdan iborat. 
O’quvchilar mehnat ob’ektini bir tomonlama tayyorlashdan oldin uning 
konstruktsiyasi va ishlab chiqarish texnologiyasini amalga oshirish kerak bo’lgan 
sharoitida olib kelinadi. Dastlab ular bir qator texnika masalalarni bajaradi. 
Shundan keyin detallarni ishlashga ularni yig’ish va biriktirishga o’tadi. Shunday 
qilib, o’quvchilar mehnati o’qitish jarayonida oddiy mehnat jarayonlarini bajarib 
qolmay, shu harakatga bog’liq sharoitda kelib chiqadigan texnik masalalarni 
bajaradi. 
Maktab ustaxonalarida amaliy mehnat o’quv va ko’nikmalarni o’rgatish
operatsion predmetsis mavzusi bo’yicha olib boriladi. Buni bir qator sabablardan 
kelib chiqib tasdiqlashimiz mumkin. 
Birinchidan dasturda operatsiyalarni tegishli turda o’rganish nazarda 
tutilmagan buning ustiga har bir operatsiyalarni o’rganish uchun qancha vaqt 
ketish ko’rsatilmaydi. 
Demak dasturda amaliy mehnat o’quv va ko’nikmalari operatsiya yoki 
operatsion kompleks sismavzusi bo’yicha amalga oshirishi nazarda tutiladi. 
Ikkinchidan- amaliy mehnat o’quv va ko’nikmalarini o’rgatish jarayonini tashkil 
etishning o’ziga o’quvchilar tayyorlash kerak bo’lgan ob’ektlar tuzilishidan iborat. 
Biroq bu tizim sharoitga qarab ayrim buyumlarni boshqalari bilan almashtirishga 
bo’ladi. 
Shunday qilib V–VIII sinflardagi texnik mehnat dasturining mazmuni 
o’qitishning yuqorida aytilganidek ko’p davom etmaydigan va o’qitish jarayonida 
deyarli rol’ o’ynamaydigan operatsion predmet sismavzusin qo’llanishga 
yo’naltirilgandek bo’ladi. 


23 
1.
Foydali ish jarayonida o’quvchilar yasaydigan hamma narsalar 
o’quvchilardan qunt bilan unga e’tibor berib mehnat qilishni talab qiladi. 
2.
O’quvchilarning (o’ylab) topqirligi psixik komponentlarga qarab 
uskunalarning (o’ylab) topqirligiga yaqinlashadi. 
O’ylab topish uchun ahli faoliyatining yuqori sifatlariga bog’liq bo’ladi, unda 
bir yoki ikki psixik funktsiyalar emas, balki odamzod xizmatining psixologik, fizik 
kuchlari qobiliyati va uqubliklarining murakkab kompleksi qatnashadi. 
Har qanday o’ylab topish xizmati belgini bir masalalarni amalga oshirishni 
nazarda tutadi va bunga ko’pincha fikr yuritish orqali erishadi. 
Bu xizmat natijasida kerakli bilimlardan yakunlar, yangi fikrlar paydo etadi. 
O’quvchilarning o’ylab topuvchanligi faoliyati jarayonini kattalarning 
boshqaruvchilik xizmati jarayonidagi kabi masalani echish amaliyatda qo’llanish 
bosqichlariga bo’lish mumkin. O’quvchilarni har xil savol va masalalarni o’zi
echish imkoniyatini o’z ichiga olgan mehnat faoliyatiga qo’yish bilan ularda 
intsiativalik va texnik o’y yuritishni (mehnat faoliyatiga qo’yish bilan ularda 
intsiativa) rivojlantirish muammosi o’z-o’zidan echilmaydi. 
Shuningdek o’quvchilarning o’zlari har xil shu sababli o’quvchilarni mehnat 
topshiriqlarida savollar va masalalar qo’yish orqali bajaruvchanlik faoliyati amalga 
oshirish mumkin. Shunday qilib o’quvchilarning o’ylab topuvchanligini tashkil 
etish ustaxonalardagi ishlarda o’qishga muammoli munosabat orqali amalga 
oshirish imkonini beradi. Texnika asoslarini o’rganish uchun o’quvchilarni 
kollektorli va asinxronli dvigatellar, elektr asboblari ularning tuzilishi bilan ham 
tanishtirish katta ahamiyatga ega. 
Texnologik o’rganish-ishlab chiqarish texnologiyasi bilan o’quvchilar 
yog’och hamda metalni ishlovda, elektr mantajlash ishlarini o’rinlashda tanishadi. 
Bunda o’quvchilar qo’lda va mashinada ishlash to’g’risida tushunchaga ega 
bo’ladi. Maktab dasturlarida qo’lda ishlanadigan ishlarga mashinada bajariladigan 
ishlarga nisbatan bir qancha ko’proq vaqt ajratilgan. Buni bir qancha sabablar 
bilan dalillash mumkin.


24 
Birinchidan; qo’l mehnati hozirgi vaqtda keng qo’llanilib unga e’tiborsiz 
qarash mumkin emas. 
Ikkinchidan; qo’l asboblar bilan ishlaganda jarahatlanish xavfli stanoklarda 
ishlaganga qaraganda kamroq bo’ladi. 
Uchinchidan; materiallarda ishlashda mehnat operatsiyalarining mazmunini 
yozuvchi usullarning biri bo’lagidan stanoklarda ishlaganda ham foydalanishni
esdan chiqarmaslik kerak. Shunday qilib materiallarni qo’lda va mashinada
ishlovda ketma-ketlik kerak. Materiallarni mexanik ishlash texnologiyasi bilan 
tanishish vaqtida o’quvchilar belgili hajmda nazariy ma’lumotlar bilan tanishadi va 
tegishli amaliy o’quv ko’nikmalarini egallaydi. Masalan; o’quvchilar faner haqida 
yog’ochning fizikaviy va texnologik xususiyatlari qora va rangli metallar haqida, 
po’lat o’ndirish ularning asosiy navlari haqida qisqacha ma’lumotlar oladi. Tokar
vint kesuvchi, teshuvchi, frezer stanoklarining vazifasi ishlash tamoyil to’g’risida 
fikrlarga ega bo’ladi.
Kinematik sxemalarda o’rganadi, detal mexanizmlari bilan tanishadi. 
Dasturda o’quvchilarning texnik dokumentlar va ularni tuzish, ulardan foydalana 
bilish yo’llarida katta ahamiyat beriladi.
Mehnat hamda ishlab chiqarish o’ndirish elementlari bilan tanishtiruv – 
mehnat dasturda o’quvchilarni ish o’rnining to’g’ri tashkil etish nazarga tutilgan 
bo’ladi. O’quvchilar yog’och metal elektr montaj operatsiyalarini o’rinlashni 
bajarishni ortiqcha vaqt sarflanmaslik uchun asbob hamda zagatovkalarni qanday 
joylashtirishi kerakligiga diqqat qiladi. Natijada o’quvchilarni ish o’rnini to’g’ri 
tanlash, mehnatni ilmiy jihatdan jihozlash haqida fikrlar foyda bo’ladi. Ustaxona 
darslarida ishlab chiqarishni tashkil etish haqida tushunchalar shakllanadi.
Dasturda o’quvchilar ish unumdarligini orttirish to’g’risida bir qancha yaxshi 
imkoniyatlar yaratilgan. Dastlab o’quvchilar holda bajarilgan ish stanoklarida 
ishlanadigan ish bilan, stanoklardagi ish yarim avtomat va avtomat yordamida 
amalga oshadigan ish bilan solishtirish imkonini beradi. Ustaxona darslarida o’z-
o’zini tekshirib borish xususiyatlarida muvaffaqiyatli amalga oshirib berishi 
mumkin. Texnik modellashtirish hayotiy foliyatining rivojlanishiga yaxshi ta’sir 


25 
ko’rsatadi. Bunda o’quvchilar uchun muammoli masalalar amalga oshiriladi. Ular 
jadal ko’rsatishga berilgan topshiriqni bajarish uchun o’z bilimlaridan 
foydalanishga to’g’ri keladi. 

Download 2,08 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish