Меҳнат фанидан амалий машғулотларни ўтказишнинг баьзи бир масалалари

Porsi go’niya. 
Buyum qismlarini porsi usulida biriktirishda (portret ramkasi 
qismlari; eshik, deraza romlarining chaspaklari; javon, shkaf kabilarining 
karnizlari, umuman chorabzal randalar yordamida gul chiqarilgan qismlarni 
biriktirishda) rejalash-porsi go’niya yordamida bajariladi. Porsi go’niya lineykasi 
kundaga 45
0
burchak hosil qilib o’rnatiladi. 
Porsi go’niya yordamida rejalash singari bajariladi, bunda faqat «yordamchi 
bet»ga nisbatan «bet»larga reja chiziq chiziladi. Porsi chiziqlari boshqa tomonlarga 
ko’chirilmaydi. 
Vintli porsi go’niya lineykasi kundaga vint yordamida qotiriladi, vintni 
bo’shatish yo’li bilan lineykani kundaga nisbatan ixtiyoriy burchakka burib 
o’rnatish mumkin. Shuning uchun vintli porsi go’niya yordamida bir-biriga turli xil 
burchaklar hosil qilib biriktiriluvchi qismlar rejalanadi. 
Vintli porsi go’niya yordamida chiziladigan reja chiziqlarini faqat «bet»larga 
chiziladi. 
Xatkash - 
aniq o’lcham qilib arralash, randalash, o’yish-teshish ishlarini 
bajarishda yog’och materiallarning turli tomonlariga ularning qirralariga parallel 
qilib reja chiziqlari chizishda ishlatiladigan rejalash asbobi. 
Xatkashlar bir cho’pli, ikki cho’pli va ko’p chizg’ishli bo’lishi mumkin. 

---

44 
Ikki cho’pli xatkashlar bir cho’plisiga qaraganda ishlatishga qulay. Ko’p 
chizg’ishli xatkashlar ko’p tirnoqli birikmalarni rejalashda ishlatilib, ular har bir 
birikma uchun maxsus tayyorlanadi. 
Xatcho’pli xatkashlarni ishga sozlashda pona bo’shatilib, cho’plar kundadan 
kerakli o’lchamda chiqariladi. Uning aniq o’lchamda chiqarilishini ta’minlash 
uchun masshtabli lineyka yordamida kundadan cho’pning,chizg’ish mixgacha 
bo’lgan oraliq o’lchanadi. Chizg’ishlar o’lchamga sozlangandan so’ng cho’plar 
kundaga pona yordamida qotirilib, o’lchamlar qayta tekshiriladi. 
Bir cho’pli va ikki cho’pli xatkashlardan foydalanib rejalashda eni 7-8sm 
atrofida bo’lgan taxtalarga reja chiziladi. Undan enlik taxtalar masshtabli lineyka 
yordamida rejalanadi. 
Xatkash yordamida rejalashni to’g’ri tashkil etish uchun chizg’ish mixning 
cho’pdan oz-ko’p chiqishga mos ravishda xatkashni surish yo’nalishiga qarab 
kundani shu yo’nalish bo’yicha ma’lum burchakka burib tutiladi (20-rasm). 
Kunda yog’ochga tik tutib surilsa, chizg’ich mix yog’ochga qadalib, uni surish 
qiyinlashadi, reja to’g’ri chiqmaydi. 
Tsirkul’. 
Duradgorlikda faneralar bilan ishlashda taxtalardan doiraviy, egri 
chiziqli buyumlar tayyorlashda, yog’och ishlaydigan tokarliq stanoklarida detal’ va 
buyumlarning o’lchamini yo’nilgan sirtlarga tushirishda tsirkul’ yordamida 
rejalash ishlari bajariladi. 
Yog’och ishlanadigan tokarlik stanoklarida metall tsirkuldan, taxta va 
faneralarni rejalashda o’quvchilar tsirkulidan foydalanish mumkin. 
Tsirkul’ yordamida o’lchamlarni ko’chirish ishlari ham bajariladi, tsirkulni 
o’lchamga sozlashda masshtab lineykasidan foydalaniladi.