Ámeliy jumıs 8 Botanika baǵındagi siyrek ushırasatigin ósimlikler menen tanısıw Jumıstıń maqseti

Ámeliy jumıs 8
Botanika baǵındagi siyrek ushırasatigin ósimlikler menen tanısıw
Jumıstıń maqseti: Botanika h’ám h’aywanat baǵına ekskursiyaǵa shıǵıp, Ósimliklerdiń biosfera h’ám insan tirishiligindegi áh’miyetin studentler sanasına sińdiriw, Ósimlikler h’ám h’aywan túrlerin qorǵaw, «Qızıl kitap»qa kirgen biybah’a,joǵalıp baratırǵan túrleri menen tanısıw, onıń áh’miyetin jaratıp beriw.
Kerekli ásbap-úskeneler: qaǵazlar, ruletka, sızǵısh, anıqlaǵısh, fotoapparart.
Teoriyalıq material. Ósimlikler Jer júzindegi tirishiliktiń tiykarı esaplanadı. Planetamızda 500 mıń nan aslam ósimlik túrleri bar. Sonnan 6000 túrinen insan kúndelik tirishiliginde paydalanadı. Bunıń 1500 túri dárilik ósimlik sıpatında áh’miyetke iye.
Ózbekstanda 4 mıńnan artıq jabayı ósimlik túrleri bar bolıp, sonnan 577 dárilik ósimlikler, 103 túri boyaw ósimlikler, 560 túri efir maylı ósimlikler esaplanadı. Qalalarda jasıl ósimlikler h’awanı tazalaydı, estetikalq zawıq beredi. Dalalardı samallardan qorǵaydı. İnsannıń ósimliklerge unamlı h’ám unamsız tásiri ajıraladı. Toǵaylardı tiklew, kóklemzarlastırıw ósimliklerdiń paydalı sortların jaratıw h’ám basqalar unamlı tásirge kiredi.
O`zbekstan Respublikasinda qorshaǵan ortaliqti, hayo`anat hám o`simlik du`n`yasin qorǵao`ǵa ayriqsha itibar qaratilǵan. 1992-jil 9-dekabr`de «Tábiyatti qorǵao`» haqqinda, 1993-jili 7-mayda «Ayriqsha qorǵalatuǵin tábiyiy territoriyalar» haqqinda hám 1997-jili 26-dekabr`de «O`simlikler du`n`yasin qorǵao` hám olardan u`nemli paydalanio`» haqqinda nizamlar qabil etildi.
Bul nizamlarda tábiyiy sharayatta o`setuǵin o`simlikler du`n`yasin, sonday-aq qayta jetistirio` hám genetikaliq fondti saqlao` ushin egip o`siriletuǵin jabayi o`simliklerdi qorǵao` hám olardan paydalanio` tarao`indaǵi mu`násibetler haqqinda máseleler orin alǵan.
Bul nizamlar barliq o`simlikler tu`rlerin saqlap qalio`, oni asirap abaylao` hám qorǵao`da áhmiyetli hu`jjetler bolip esaplanadi. O`zbekstan Respublikasi territoriyasinda 4,5 min`ǵa jaqin o`simlik tu`rleri bar. Olar arasinda ayriqsha qorǵao`ǵa mu`táj ko`pshilik siyrek, endemikaliq hám relikt o`simlik tu`rleri de bar. Onday tu`rlerdin` sani 301 tu`rden ibarat bolip, O`zbekstan Respublikasinin` «Qizil kitabi»na kirgizilgen.
Ózbekstanda 1978-jılı qorǵawǵa alınǵan ósimlik túrleri 100 den artıq edi, 1984-jılǵa kelip olardıń sanı 163 túrge jetti. 1998–jılı «Ózbekstan Qızıl kitabı»na kiritilgen ósimlik túrleriniń sanı 301ge tuwrı keldi. Keyingi 2009-jılı shıqqan «Ózbekstan Qızıl kitabı»na 324 ósimlik túri kiritilgen.