Melioratsiya

2.5. Portlatish va gazodinamik energiyalarni qoMlash orqali 
kanallar qurish
0 ‘ta  qattiq  va  yopishqoq  gruntli joylarda  kanal  qurish  muammoli 
bo‘lib, bu muammoni hal qilish y o ‘llaridan biri sifatida hozirda, shunday 
joylarda  kanal  qurish;  o ‘ta  qattiq  gruntli joylarda  portlatish,  yopishqoq
27

---

gruntli  joylarda  esa  mavjud  kanal  qazuvchi  ish  jihozi  va  tuproqlar 
qatlami orasiga siqilgan gazni berish orqali amalga oshiriladi.
Portlatish  u su li  bilan  ka n a l  quruvchi  mashinalari.  Portlatish 
usuli  bilan  kanal  qazish  asosan  o 'ta   qattiq,  toshii  va  botqoq  joylarda 
amalga oshiriladi.
Bu  usulda  kanal  qazishning  ikkita  iuii  mavjud  bo‘lib,  ulardan  biri 
yarim  mexanizatsiyalashgan  mrtdtr.  Bunda  m aiu m   masofalarda 
quduqlar  qazilib,  unga  portlovchi  moddaiar  joylashfiriladi  va  bir 
vaqtning  o ‘zida  portlash  natijasida  kanalning  dastlabki  shakli  hosil 
qilinadi.  Ikkinchi  turi  mexanizatsiyalashgan  turi  bo‘lib,  bunda  maxsus 
transheya  qazuvchi  mashinalar  orqali  transheyalar  qazilib,  u  portlovchi 
modda bilan to‘ldirilgan quvurlarga tushiriladi.
Bu mashinalarning ish jihozlari oddiy yoki  faol  bo‘lishi bilan birga 
ular  qazgan  transheyalarning  tubida  diametri  30-100  mm  bo‘lgan 
plasmassa  quvurlari  ichiga  portlovchi  moddaiar  bilan  to‘ldirilgan 
quvurni yotqizuvchi mexanizmlar o ‘matilgan.
Yopishqoq  tuproqlarda  gazodinam ik  energiya  yordamida  kanal 
qazuvchi mashinalar.  Yopishqoq tuproqlarda ishlovchi ish jihozlarining 
asosiy  kamchiliklaridan  biri  bu  qazilayotgan  tuproqning  ish  jihozi 
(asosan  oddiy  ish  jihozlariga)  sirtiga  yopishib  qolishi,  uning  ish 
unumdorligini  pasayishiga  va  tuproqni  qirqishga  sarflanadigan  kuchni 
ko‘p talab  qilishga olib  keladi.  Buni oldini  olish  maqsadida tuproq bilan 
ish jihozi  orasida  siqilgan  havo  yoki  qazilgan  qatlamini  hosil  qiluvchi 
moslamalar  joriy  qilingan.  Bu  usulda  maxsus  uskunada  siqilgan  gaz 
(havo)  hosil  qilinib,  tuproq  va  metal  orasiga  y o‘naltiriladi,  bu  hosil 
qilingan  havo  qatlami  mashina  ish  unumdorligini  oshirishga,  hamda 
qazishga sarflanadigan kuchni  30-50 barobargacha kamaytirishiga sabab 
boMadi.
Hozirda  bareha  mutaxassis  va  olimlar  bu  usulni  takomillashtirish 
ustida ilmiy tadqiqot ishlarini olib bormoqdalar.