Melioratsiya

(19.1.  d-rasm).
Agar sug‘ orish  mashinasi to‘ g ‘ ri chiziqli harakatda bo‘ lsa 
(19.1,  li­
ras m),
S 
Cm ■ bm , m
(19.4)
Sug‘ orish, aylanma harakat bo‘ ylab bo‘ lsa 
(218,  a-rasm),
n
  • R
m
(19.5)
bu  yerda 
t m  -  mashina  yordamida  sug‘ oriladigan  maydonning 
uzunligi,  m;  bm- mashina yordamida sug‘ oriladigan maydonning eni, m; 
Ro- yom g'im i otish radiusi,  m; 
a
 - sektorning markaziy burchagi, grad. 
Sug'orish, sektor b o‘ yicha b o isa  (19.1, d-rasm),
ft- R c
360°
•a, m*
(19.6)
19.1-rasm.  Yomg ‘irlatib sug 'oruvchi mashinalar yordamida sug ‘orilgan
maydon yuzalari:
a-turg‘ un holda aylana bo‘ylab sug‘orish; 
b
-aylana bo‘y!ab sug‘orivchi uskunaning 
harakati davomida sug'orish; 
d-
 ma’lum burchak ostidagi sektor bo‘yicha
sug‘ orish.
270

---

Sug‘ orish  me’ yori  (normasi)  deb,  bir  birlik  yuzani  bir  marta 
sug‘ orishga  sarflangan  suv  miqdoriga  aytiladi  va  u 
m
  harfi  bilan 
belgilanadi.
Boshqacha  aytganda  sug‘ orish  me’ yori,  bu  o ‘ simlik  suv  iste'mol 
kamomadini  to‘ ldirish  uchun,  ya’ ni  jami  suv  iste’moli  bilan  tabiiy 
namlik  resurslari  tafovutini  to‘ ldirish  uchun  mavjud  ekinning  butun 
o ‘ sish  davri  mobaynida  1  gektar  (ga)  yemi  1  marta  sug‘orishga  kerak 
bo'ladigan  suv  miqdoridir.  Buni  odatda,  yerga  tushgan  yomg‘ ir 
qatlamining qalinligi Sh deb yuritiladi.
m = SA = ^ , m   yoki  103 mm 
(19.7)
bu yerda  5h - yerga tushgan yomg‘ ir qatlamining qalinligi, m yoki 
mm;  Q -  maydonni  sug‘ orish uchun  sarflanadigan suvning hajmi,  m3;  S
- sug‘ oriladigan maydonning yuzi, m2.
A.N.Kostyakov sug‘ orish me’yorini aniqlashda quyidagi formulani 
tavsiya etadi,
m
 =  100-yh(ps -  p0), m3/ga 
(19.8)
bu  yerda  y-tuproqning  hajmiy  massasi,  t/m3;  h-sug‘ oriladigan 
tuproqning  chuqurligi,  m;  ps  va  po  -tuproqning  namlik  sig‘ imi  va 
namligi, %.
Odatda yomg‘ irlatib  sug‘ orish  me’ yori,  o ‘ simIik turiga qarab,  100 
-500  m3/ga  oraliqda  bo‘ ladi.  Qatlami  kuchsiz,  yupqa  tuproqda va  ildiz 
tarmog‘ i  uncha  chuqur  bo‘ Imagan  ekinlarda  sug'orish  me’yorining 
kamroq qiymati,  ildiz tarmog‘ i  uzun  (g‘ o ‘ za,  beda va tokzorlar)  bo‘ lgan 
ekinlarda esa sug‘ orish me’yorining kattaroq  qiymati olinadi.
Sug‘ orish mashinalarining ish unumdorligi.
Sug'orish  mashinasining  bir  holatdan  boshqa  holatga  o ‘ tish 
vaqtining davomiyligini quyidagi formula yordamida aniqlash mumkin:
t. = —
, min 
(19.9)
d  6104  Q 
v
Sug‘ orish mashinasining ish unumdorligini quyidagi formula orqali 
aniqlanadi:
Um = 3,6-106 
m2/soat 
(19.10)
5h
bu  yerda 
kv  -  mashinani  ishlatishda  vaqtdan  foydalanish 
koeffitsiyenti, (kv = 0,83-0,95).
Sug‘ orish  mashinasining  yurish  tezligini  quyidagicha  aniqlash 
mumkin:
271

---