Melioratsiya

7.8.  Oddiy ish jihozli gruntni transheyada siqish yordamida zishlovchi 
mashinanig umumiy к о 'rinishi
119

---

Bu mashina yordamida gruntni zichlash, transheya grunt bilan to ‘la 
to‘ldirilgajidan  so‘ng  amaiga  oshiriladi.  Transheya  mashinaning  zanjirli 
yurish jihozlari orasiga olinib,  mashinaga transheya o ‘qi  bo‘ylab harakat 
beriladi.  Mashinaning  harakati  davomida  gruntni  zichlovchi  ish jihozi 
transheyadagi  gruntga  kerakli  chuqurlikgacha  botiriladi.  Gruntni 
zichlovchi  ish jihozi  gorizontga  nisbatan  m a’lum  burchakka o g‘diriIgan 
bir  nechta  kuraklardan  tashkil  topgan.  Bu  kuraklaming  mashina  bilan 
birgalikdagi  harakati  davomida  uning  ostidagi  grunt  burilish  burchagi 
hisobiga yaxshi joylashadi va uning siqilishi orqali zichlanadi.
Ushbu 
usulda 
gruntni 
zichlashdagi 
kamchiliklari 
qilib 
quyidagilarni  ko‘rsatish  mumkin:  ish  jihozini  transheya  markazida 
ushlashni  hazorat  qilish  qiyin 
bo‘lgani  uchun  transheya  devorlarini 
buzilishiga  olib  keladi;  gruntni  zichlash  katta  tortish  kuchi  hisobiga 
bajarilib,  traktomi  tez  ishdan  chiqishiga  sabab  bo‘ladi;  namligi  past  (6 - 
10%)  bo‘lgan  gruntlarda  yaxshi  natija  bermaydi;  transheya  devorlari 
bilan  zichlangan  grunt  o ‘zaro  yaxshi  bog‘lanmaydi;  traktorning  qayta 
ko‘milgan  grunt  qatlamidagi  harakati  uni  yer  bilan  tishlashini 
kamaytiradi  va  natijada  traktorning  yurish  uskunalari  turgan  joyda 
harakatlanadi (aylanib qoladi).
Transheyaga  gruntni  qayta  k o ‘mish  jarayonida  faol  ish  jihozi 
yordamida  zichlovchi  mashinaning  umumiy  ko ‘rinishi  7.9-rasmda 
ifodalangan.
Bu  mashina  quyidagi  asosiy  qismlar:  drenaj  mashinasining  qutisi
4,  gruntni  siqib,  zichlovchi  parraklar  1,  parraklarni harakatga keltiruvchi 
reduktor-motor 
joy-lashgan 
quti 
2, 
gruntni 
qayta 
ko‘mishga 
yo‘naltiruvchi  tasmali  yuklagich  3,  transheya  devorlarida  o ‘yiqlar  hosil 
qiluvchi tirnoqlar 5  dan tashkil topgan.
Drenaj 
quruvchi  mashinaning  ko‘p  cho‘michli 
ish  jihozi 
yordamida  grunt  qazilib,  ko‘ndalang  tasmali  yuklagichga  tushiriladi. 
Ko‘ndalang  tasmali  yuklagichdagi  grunt  bo‘ylama  tasmali  yuklagichga 
o ‘tib,  drenaj  qutisi  orqasidagi  transheya  bo‘shlig‘ini  ko‘mish  uchun 
yo‘naltiriladi.
Drenaj  qutisiga  mahkamlangan  motor-reduktor  orqali  harakat 
gruntni  zichlovchi  parraklarga  beriladi.  Gruntni  zichlovchi  parraklar 
yarim  doira  shaklidagi  ikkita  metall  listdan  yasalib,  maxsus  valga 
qo‘zg‘aluvchan  qilib,  y a’ni  parraklar  orasida  burchak  hosil  qiluvchi 
moslama  orqali  o ‘rnatilgan.  Transheyadagi  zichlanishi  kerak  bo‘lgan 
grunt  qatlamining  talab  darajasiga  qarab,  2 -4   valli  parraklarni  o ‘matish 
mumkin.  Transheya  devorlari  bilan  zichlangan  gruntni  bog‘lash
120

---

maqsadida 
uzatmalar 
qutisining 
devorlariga 
maxsus 
tirnoqlar 
o ‘matilgan.  Bu  tirnoqlar  yordamida  transheya  devorlarida  maxsus 
o‘yiqlar  hosil  qilinib,  bu  o ‘yiqlai'  gruntni  zichlash  jarayonida  tuproq 
bilan toMdirilishi orqali yaxshi bogManadi.
Drenaj  transheyalarida  gruntni  mexanik  usulida  zichlashni  tahlili 
shuni  ko‘rsatadiki,  barcha  usullar  ichida  oxirgi  y a ’ni  aylanma  parraklar 
harakati  yordamida  zichlangan  grunt  unga  qo‘yilgan  barcha  talablarga 
javob beradi.