Melioratsiya sohasidagi tadbirlarning loyihalarini, shuning

1.Mashina–ekskаvаtоr parki tarkibi va mashinalarni vaqt bo’yicha foydalanish ko’rsatkichlari
Har bir talabaga individual ravishda kurs loyihasiga maxsus shakl (1-ilova) asosida topshiriq beriladi. Unga ko’ra ko’chma mexanizatsiyayalashgan kolonna, qurilish-montaj boshqarmasi va boshqa suv xo’jaligi tashkilotlarining mashina ekskаvаtоr parki tarkibi talaba ishlab chiqarish amaliyoti natijalari asosida individual yoki shartli ravishda talaba tartib raqami asosida kurs loyihasi rahbari tomonidan beriladi.
Mashina parki tarkibi hamda 2-ilovadagi mashinalardan foydalanish ko’rsatkichlari asosida quyida keltirilgan shakl (1.1-jadval) bo’yicha amaliy mashg’ulotlar (kurs loyihasi) ning dastlabki ma’lumotlari kiritiladi.
Qzbekiston Respublikasi suv xo’jaligi tashkilotlarida mavjud va ishlab turgan meliorativ mashinalarnig texnik tavsiflari va parametrlari 2.1-2.4 jadvallarda keltirilgan.


1.1-jadval. 1-shakl. Mashinalardan foydalanish ko’rsatkichlari

№	Mashina nomlanishi	Mashina rusumi	Mashina soni	Mashinalardan vaqt bo’yicha foydalanish ko’rsatkichlari
				Ichki smena-dan foydala-nish koeffi-tsiеnti, KIS	Smena koeffitsiеnti, KSM	Ko’chirib o’tkazishlar soni	Ko’chirib o’tkazishning o’rtacha vaqti
1	Bir cho'michli ekskavatorlar	JY-210E	8	0,45	1,6	14	12
		JY-230ELD	4	0.45	1.8	5	16
		GLG-225C	4	0.45	1.8	5	16
2	Bir cho'michli gidravlik uzatmali ekskavatorlar	EK 1860	6	0,52	1,7	14	12
		GLG-205C	9	0,52	1,8	5	16
3	Ko'p cho'michli ekskavatorlar	ETS-252A	12	0,48	1,5	7	18
		ETS-202	7	0.48	1.5	5	20
4	Avtogreuderlar	XCM GR 180	5	0,45	1,8	5	8
5	Traktorlar	T-170	12	0,74	1,7	7	12
6	Yer tekislagich	PD-4.5	4	0,74	1,6	6	12

Ko‘rsatkichlar nomlanishi	Ekskavator rusumi
	JY 230 ELD	JY 230 ELB	EK-2027	GLG-205C
Yuritma turi	Gidravlik
Dvigatel rusumi	Kamminz 6 VTA 5.9-S 173
Quvvati, kVt (ot kuchi)	126 (171)	126 (171)	132 (160)	108 (145)
Cho‘mich sig‘imi, m^3:	0,8	0,45	0,65	0,8
Eng katta qazish radiusi, m:	10,4	15,0	11,5	9,82
Eng katta qazish chuqurligi, m:	7,05	11,0	8,1	6,35
Eng katta to‘kish balandligi, m:	7,15	10,0	8,0	6,73
Massa, tn:	23,0	24,1	21,0	26,0
Yurish qurilmasi turi	Gusenitsali		G’ildirakli	Gusenitsali

Ko‘rsatkichlar nomlanishi	Ekskavatora rusumi
	JY 623ELD	JY 623ELB	XE 215CLL		XE 260CLL	ЕК 1860	ЕК 2027	ЕК 2028		ЕТ 2028	ЭО 4225	ЭО 4121А
Yuritma turi	Gidravlik
Dvigatel rusumi	Камминз 6 ВТА 5.9-С 173			Isuzi PP-6BG1TRP	Isuzi CC-6BG1TRP	ЯМЗ 236 Г-5					ЯМЗ 238ГМ2	А-01М
Quvvati , kVt (ot kuchi)	120	120	106,5		128,5	90,5 (140)	132 (160)	132 (160)	110 (150)		125 (170)	95,6 (130)
Cho‘mich sig‘imi , m^3:	0,65	0,5	0,65		0,5	1,0	0,65	1,0	0,45		0,6	0,65 0,8;
Eng katta qazish radiusi , m:	12	15	11,63		15,0	9,1	11,5	9,3	15,0		9,3	8,8
Eng katta qazish chuqurligi , m:	8,92	11	8,0		11,64	5,7	8,1	5,8	11,0		6,0	5,8
Eng katta to‘kish balandligi , m:	7,5	9,6	11,16		12,13	6,2	8,0	6,2	9,5		5,1	6,0
Massa, tn:	23,9	24,1	22,0		26,0	18,0	21,0	20,1	27,4		25,4	20,9
Yurish uskunasi	Gusenitsali					G‘ildirakli			Gusenitsili

		kg/mash.-s	l/mash.-s
1	2	3	4
Dizel dvigatelli mashinalar Yer qazish mashinalar sinfi
Bir cho‘michli ekskavatorlar: Cho‘mich sig‘imi 0,45m3 gacha (shu jumladan)	JY - 230ELB	14,647	17,576
	YET - 2028	12,787	15,344
Cho‘mich sig‘imi 0,5m3 gacha (shu jumladan)	JY- 623ELB	13,949	16,739
	GLG -925LL	13,794	16,552
	JYL -210E	12,004	14,405
	XE -260CLL	14,938	17,925
Cho‘mich sig‘imi 0,53m3 gacha (shu jumladan)	HXW -230LC	14,414	17,297
Cho‘mich sig‘imi 0,65m3 gacha (shu jumladan)	XE - 215CLL	12,380	14,856
	JY - 623ELD	13,949	16,739
	ЕК - 2027	14,671	17,606
	ЭО - 4121А	9,345	11,214
	ЭО - 4225	14,531	17,437
Cho‘mich sig‘imi 0,8m3 gacha (shu jumladan)	JY -230 ELD	14,647	17,576
	GLG -205C	12,555	15,065
	ЭО -4121А	9,345	11,214
Cho‘mich sig‘imi 0,95m3 gacha (shu jumladan)	GLG -225С	12,555	15,065
Cho‘mich sig‘imi 1,0m3 gacha (shu jumladan)	JY -230E	14,647	17,576
	ЕК -1860	10,059	12,071
	ЕК -2028	14,671	17,606
Yumshatgichli buldozer lar, dvigatel quvvati 103 kVt	T-170	10,277	12,332
Yumshatgichli buldozer lar, dvigatel quvvati 110 kVt	Т-9.01	11,474	14,727
Yumshatgichli buldozer lar, dvigatel quvvati 115 kVt	YTO-140	11,474	13,769
	Т-140	11,996	14,395

2.2 Jadval. Buldozer-yumshatgich jihozli mashinalarning texnik parametrlari

2.4 jadval davomi

Mashinalar nomi (turi) va asosiy tavsiflari	Mashinalar rusumi (model)	Yonilg‘i sarfi normasi
		kg/mash.-s	l/mash.-s
1	2	3	4
Yumshatgichli buldozer lar, dvigatel quvvati 117,7 kVt	Т-130	11,744	14,092
Yumshatgichli buldozer lar, dvigatel quvvati 120 kVt	TY-160	11,429	13,715
	GLGB-160	11,973	14,368
	SD-16	12,191	14,629
Yumshatgichli buldozer lar, dvigatel quvvati 123 kVt	Е-9.01 КБР-1-01	12,273	14,727

2.Mashinalarning yillik ish tartibini hisoblash
Melioratsiya va qurilish mashinalarining ikki turdagi ekspluаtаtsion ish tartibi belgilanadi: vaqt bo’yicha va kuch yuklamasi intensivligi bo’yicha. Vaqt bo’yicha ish tartibi smenadagi foydali ish vaqti bilan belgilanib, smena, sutka va yildagi majburiy tanaffuslarni hisobga olgan holda aniqlanadi. (GLG -225С misolida)
Mashina smena vaqti foydali ishga, xizmat ko’rsatish va ta’mirlash, mashinani ishga tayyorlash hamda tashkiliy jarayonlarga ketgan vaqtga bo’linadi.
Mashinalarning yillik ish tartibi 5 yoki 6 ish kunlik haftada mashina soatlarda quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.
= 197*7*1.6=2154 mash-soat
yoki moto-soatlarda
=2154 *0.45=964 moto-soat (2.1)
bu yеrda: D_ISH – yildagi ish kunlari soni;
t_s – ish smenasining davomiyligi, soat (t_s=8,2 soat yoki t_s=7,0 soat);
K_sm – mashinalarning smena koeffitsienti (1-shakl);
K_p–mashina-soatdan motto-soatga o’tish koeffitsiеnti (3-ilova).
Mos ravishda yildagi ish kunlari soni
=365-(86+12+8+55+12)=197kun (2.2)
bu yеrda: d_k – bir yildagi kalendar kunlar soni, d_k=365 kun;
d_d.b – bayram va dam olish kunlari hisobiga mashinaning ishlamagan kunlari soni;
d_ob.x – ob-havo noqulay kelishi munosabati bilan mashinalarning ishlamagan kunlari soni;
d_t - ko’zda tutilmagan tashkiliy sabablarga ko’ra mashinalarning to’xtab turgan kunlari soni;
d_tuz-ta’mirlash va texnik xizmat ko’rsatish sababli mashinalarning bekor turish kunlari soni;
d_ob.x - mashinalarni boshqa ish joyiga ko’chirib o’tkazish vaqtida ishlamagan kunlar soni.
Yozgi vaqtda (iyun, iyul, avgust) mashinalar ishlashini o’zgaruvchan jadval asosida tashkil etilganda bayram va dam olishlar sababli ishlamagan kunlar soni quyidagicha aniqlanadi:
=112 kun d_db=86 kun deb olamiz (2.3)
bu yеrda: d^I_d.b – respublikada o’rnatilgan bayram va dam olish kunlarining soni;
d^u_d.b – mashiistlarni o’zgaruvchan jadval asosida ishlaganda dam olish va bayram kunlari soni.
Ob-havo noqulay kelishi munosabati bilan mashinalarning ishlamagan kunlari soni
=12 d_ob.x=11 kun deb olamiz (2.4)
bu yеrda: - ob havo noqulay kelgan kunlar soni.
Ko’zda tutilmagan tashkiliy sabablarga ko’ra mashinalarning to’xtab turgan kunlari soni
=8 kun d_t=9 kun deb olamiz (2.5)
Ta’mirlash va texnik xizmat ko’rsatish sababli mashinalarning bekor turish kunlari soni
= kun
(2.6)
bu yеrda: d_ku – mashinalarni bir ish joyidan ikkinchi ish joyiga ko’chirib o’tkazish vaqtida ishlamagan kunlari soni;
P^I_t – moto-soatdan mash-soatga o’tkazish koeffitsiеnti,
=0.0162*1.6=0.02592 (2.7)
bu yеrda: P_t – ta’mirlash koeffitsiеnti (4-ilova);
K_is – ichki smenadan foydalanish koeffitsiеnti (1-shakl).
Mashinalarni boshqa ish joyiga ko’chirib o’tkazish vaqtida ishlamagan kunlar quyidagicha aniqlanadi:
=14*12=168 soat (2.8)
bu yеrda: n_ko’ – ko’chirib o’tkazishlar soni (1-shakl);
t_ko’ – ko’chirib o’tkazish o’rtacha vaqti (1 shakl).
Ko’chirib o’tkazishlar ikki smenada tashkil etilganda ishlamagan kunlar quyidagicha aniqlanadi:
= (2.9)