Меланезия аҳолиси этнологияси ҳақида умумий маълумот. Анъанавий хўжалиги ва моддий маданиятлари

Олов олиш ва таом тайёрлаш: Оловни ишқалаш ёрдамида олишган. Унда узунлиги 1 метрли юмшоқ ёғоч ва учи ўткирланган 20 сантиметрли таёқчадан фойдаланилган. Тахтани ерга қўйишиб оёқ билан босиб, таёқчани унга узунасига юритиб ишкалашдан ёғочдан чиқкан кукунга, маълум муддатдан сўнг қурук хасни тутатиб олов олинган. Меланезиялик аборигенлар олов олиш учун 40 секунддан 3 минутга қадар вақт сарфлашган. Таомни кўпинча очиқ оловда, ёки ер ўчокда тайёрлашган. Сувда таом пишириш жуда кам қўлланилган. Илгари меланезияликлар ҳам Шимолий Америка индеецлари каби тошни қиздириб ёғоч идишга солиб таом тайёрлашган. Шу тарзда кокос сути кайнатилиб, куюклаштирилган. Сопол идишлар мавжуд жойда ҳам шу усулдан фойдаланишган.
Қўрғонлар ва уй —жойлар:
Меланезияликлар ўтроқ халқдир. Кўчманчи ҳаёт тарзи хусусиятлари фақат Газель оролида яшовчи — байни қабиласи аҳолисида учрайди ҳолос. Улар дехқончиликка ўтган бўлсада доимий яшаш жойлари бўлмасдан, полизлар яқинида яшаб кўчиб туришган. Меланезияликлар қўрғонлари 2 хил: қишлоқ ва кичик овул кўринишида бўлган. Уларнинг асосий фарқи уйларнинг сонида эди. Қишлокларни душманлар хужумидан асраш учун дарахт экиб ёки қўралар билан мустаҳкамлашган. Янги Британия оролининг
Идиш-товоқларни ёғоч ва бамбукдан, кокос ёнғоғи қобиғидан ёки қовоқдан ясаганлар. Чархсиз кулолчилик, сават, бўйра, халта, елпиғич, каби буюмларни тўқиш кенг ривожланган. Аммо газлама тўқишни билмаганлар, тапа (махсус дарахт қобиғи)дан ва ўсимлик япроғидан этакли белбоғ ва ҳоказо тикилган. Папуас ва меланезияликларнинг кийимлари, тропик иклимга мослашган бўлиб, асосан, эркаклар фартукли белбоғ ва аёллар эса ўсимликдан тикилган калта юбка, баъзи жойларда яқин даврларгача тайлоқ ҳам кийиб юришган. Қаттиқ ёғингарчилик вақтларида қалин япроқлардан ёпинғич шаклида тикилган кийимни елкага ёпиб юрганлар. Аммо кийимларга нисбатан турли безаклар кўп бўлган. Айниқса, эркаклар безакларни кўпроқ осган, сочларини турли хилда гирпшн. Бамбукдан ёки чўплардан тароқлар ясаб, баъзан ҳам безак сифатида ишлатганлар. ⁶
„Эркаклар иттифоқи" ҳукмрон зодагонларнинг қудратли қуроли ҳисобланган. Мазкур иттифоқтабақаларга бўлинган ва энг юқори табақадаги иттифоққа аъзо бўлиш учун катта бадал тўлаши ва махсус бой маросимлар ўтказиши шарт бўлган. Чунки юқори табақадаги иттифоқ аъзолари катта имтиёзларга эга бўлиб, ўзига хос мустабид ҳокимият вазифасини бажарганлар, аҳолини қўрқитиб, бойликларини тортиб олганлар. Бутун Меланезияда кенг тарқалган машҳур Дук-дук номли эркаклар иттифоқи аслида инициацйя маросимлари билан боғликдир. Эри ўлганда хотини анча вақт мотам тутган, кейии эрининг жасадини қабрдан ковлаб олиб ариқда ювган, калла суягини махсус тўр халтага солиб ўзи билан олиб юрган.⁷
Кукуку қабиласида киши ўлгандан кейин жасадни уйда махсус устунга ётқизиб бир ойча дудлатиб қуритганлар, сўнг чиптага ўраб қабристонга элтиб қўйганлар. Мотам белгиси сифатида эрининг калла суяги ёки баъзан бир скелет суягини тақиб юриш умрининг охиригача чўзилишган ҳоллари кузатилган. Фақат қайноғаси ёки қайнисининг рухсати билан бева аёл мотамни тугатиб, янги турмуш қуриши мумкин бўлган. Илгари айрим қабилаларда боласи ўлган аёл бир бармоғини мотам белгиси сифатида кесиб ташлагаи ва бўйнига осиб юрган.
Папуас ва меланезияликларнинг диний эътиқодида Мана тушунчаси муҳим роль ўйнаган. Мана табиатнинг турли ҳодисалари, арвоҳлар, бой кишилар билан боғлиқ қандайдир қиёссиз куч ҳисобланган. Энг кучли мана, одатда, қабила бошлиқлари, эркаклар иттифоқи раҳбарлари ва уларнинг арвоҳларига хос бўлиб, уларга сиғиниш кенг тарқалган. Янги Гебрид оролларида табиат рухдарига итоат кучли бўлган. Аждодларнинг арвохларига сиғиниш эътиқоди ўликларнинг калла суягини махсус муқаддас жойларда сақлаш одатини яратган. Ибтидоий жамоа тузумидан синфийликка ўтиш даврига хос турли анимистик тасаввурлар, сеҳргарлик эътиқоди (айниқса, бошлиқлар манаси кучи), даҳшатли арвохлар образи ва у билан боғлиқ маросимлар меланезияликларнинг маънавий маданиятигатаъсир этган. Байрамларда куй ва рақслар ижро этилган, айниқса, эркаклар рақси турли хилда ва драматик мазмунда ҳарбий ҳаракатлар, эшкак эшиш кабиларда тасвирланган. Декоратив санъат, ўймакорлик ривожлангаи. Аммо амалий билимлар анча паст, фақат халқ табобатигина бир оз ривож топган: уқалаш, қон чиқариш, суякни жойига солиш, трепанация қилиш, ўтлардан дори тайёрлашни пухта ўзлаштирганлар.