|
ФИО автора: Jo'raeva Karomat Najimiddin qizi
Rishton shahri Abu Ali ibn Sino nomidagi Jamoat salomatligi texnikumi o'qituvchisi
Название публикации: «ME'DA - ICHAK KASALLIKLARI. DIZENTERIYA»
Annotatsiya: Ushbu tezisda me'da-ichak kasalliklari va dizenteriya haqida so'z yuritilgan.
Kalit so'z: dizenteriya, sog'lom turmush tarzi.
Biz har kuni iste'mol qilayotgan ovqatlardan organizm ushun zarur moddalarni ajratib olamiz va organizmnin' ish faoliyati uchun sarflaymiz. Bunda albatta hazm qilish organlari yani- qizilo'ngach, me'da, ingichka va yo'g'on ichaklar, me'da osti bezi, jigar va boshqalarning faoliyatidan foydalanamiz.
Ovqatlanish madaniyatiga yetarlicha etibor bermaslik oqibatida hazm qilish organlarining fiziologik jarayonlariga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Me'da-ichak kasalliklari ikki turga bo'linadi:
1. Me'da-ichakning yallig'lanish kasalliklari. 2.Me'da-ichakning yuqumli kasalliklari.
Me'da-ichakning yuqumli kasalliklariga ovqatdan zaharlanish( salmonellyoz, botulizm), dizenteriya, qorin tifi, vabo (xolera) va boshqalar; yallig'lanish kasalliklariga gastrit, kolit, enterit va boshqalar kiradi.
DIZENTERIYA.
Dizenteriya umumiy intoksikatsiya o'zgarishlari bilan va ko'proq yo'g'on ichakni yallig'lantiruvchi o'tkir infektsion kasallik bo'lib, bunda so'lak va qon aralash ich ketishi kuzatiladi. Dizenteriyani dizenteriya guruhi mikroblari orqali ko'proq bolalar yuqtirishadi. Bakteriya quyosh nuri va 30 minut yuqori haroratda nobud bo'ladi. Past temperaturada 2-5 kun, xona haroratida 8-11 kun, har qil oziq-ovqatlarda (yog', sut, mevalar, tvorog) ko'proq vaqt saqlanishi mumkin. Dezinfektsion dorilardan 1-2% xloramin eritmasida 2-7 minutda nobud bo'ladi. Dizenteriya infektsiyasi manbayi
kasallangan odam va bakteriyasi bor sog' odam bo'lib, ular ahlatllari bilan ko'p mug'dorda o'zlaridan mikroblarni chiqaradi. Epidemyologik jihatdan dizenteriyaning o'ta yengil va namoyon bo?lmaydigan formalari bilan kasallangan odamlar ayniqsa havflidir. Bu hollarda kasallik o'z vaqtida aniqlanmasdan infektsiyani tarqatib yurishadi.
Dizenteriyaning yuqishi asosan infektsiya tushgan oziq-ovqatlar, suv va iflos qo'llar. Mikroblar tarqalishida, ayniqsa qora(uy) pashsha katta ahamiyatga ega. Dizenteriya "iflos qo'l kasalligi" deb bekorga nomlanmagan. Dizenteriya yil davomida uchrashadi. Lekin yozda va kuz fasli boshlarida (iyul-sentabr) ko'payadi, shu vaqt oralig'ida pashshalar ko'proq bo'ladi. Dizenteriyaning inkubatsion davri 2 kundan 7 kungacha (ko'proq 2-3kun) davom etadi.
Bola organizmining biologik holatiga bog'liq dizenteriyaning ko'rinishlari har xil bo'lishi mumkin. Yengil, o'rtacha og'ir va og'ir formalari mavjud.
Yengil formasi. Dizenteriyaning yengil formasida umuman intoksikatsiya kuzatilmaydi yoki oz bilinadi, bolaning ahvoli normal bo'lib, tana harorati me'yorda yoki 37,5-38° gacha ko'tarilishi mumkin. Ahlati sutkasiga 4-8 marotaba bo'lib, so'lak aralashadi, ba'zi hollarda qon aralash ahlat kelishi mumkin. Kasallik odatda 1-2 haftada tuzalishi bilan tamomlanadi. O'rtacha og'ir formasi. O?tkir boshlanishida tana harorati 39-40° gacha ko'tarilib,123intoksikatsiya kamroq bilinib, bola bo'shashib, jahldor bo'lib qoladi, qayd qiladi. So'lak va qon aralash ich ketishi 15-20 marta tezlashishi, tenezmalar, qorinda og'riq paydo bo'lishi namoyon bo'ladi.
Og'ir formasi. Qorin og'rig'i, tana haroratining 40odan ko'tarilishi bilan boshlanadi. Umumiy intoksikatsiya keskin bilinib, asosan asab va yurak qon tomir sistemalari tarafdan namoyon bo'ladi. Esi kirdi-chiqdi, bola o'ta bo'shashgan, uyqusirash yoki aksincha bo'lishi mumkin. Yuraq qon tomir tizimining zararlanishi, tonlarining tuyuqlashishi, pulsning holsiz bo'lishi va tezlashishi, oyoq-qo'llarining sovishidan bilinadi. Ich ketishining tezlashishi, sosan so'lak va qon aralash ich ketish kuzatiladi.
Tog'ri ichak sfinklarining falaji tufayli ahlat chiqarish teshigi ochiq turadi. Ich ketishi va qusish bilan ko'p mug'dardagi suv yuqotilishiga sabab bo'ladi va to'qimalar turgorligining pasayishi, vazn yuqotishiga olib keladi. Bolaning ko'zlari olarib, yuzi qavaradi. Dizenteriyaning og'ir formasi hayot uchun havfli bo'lib, faqat erta va to'g'ri davolash bilan sog'ayishi mumkin.
Bazi hollarda dizenteriya xronik formaga utib, ko'p yoki kamroq vaqt davom etish mumkin. Dizenteriyaning bu formasi raxit bilan kasallangan, kech va notug'ri davolangan bolalarda uchrashadi. Bir necha hafta hatto oylab davom etadi. Xronik dizenteriya bir hollarda tartibsiz uzluksiz ich ketishi, umumiy ahviolning buzulishi bilan kechadi va distrofiyaga olib keladi, ikkinchi hollarda tulqinlanib, qaytalanib ich ketishi bilan xarakterlanadi, shu vaqtda sog'aya boshlashi bilan ichak faoliyatining vaqti-vaqti qo'zishi bilan almashadi. Dizenteriyaning qo'zishiga dietaning buzilishi va boshqa infektsiyaning qo'shilishi, ayniqsa gri ppning qo'shilishi sabab bo'ladi. Dizenteriya bilan kasallangan bola o'z vaqtida kasalxonaga yotqizilishi shart. Faqat kasalxona sharoyitida to'g'ri davolanish mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati.
"Balalar keselligi" V.A. Belousov. A.D. Pevzner. "Bilim"-1993.
"Maktabda biologiya" jurnali.2012-yil 12-son.
O.Mavlonov. T.Tilavov. B.Aminov. "Odam va uning salomatligi" 8- sinf darslik. "O'qituvchi"-2019.
Do'stlaringiz bilan baham: |
