Foydalanilgan adabiyotlar
1.Karimova V.M., Akramova F.A. “Psixologiya”. 1-qism. Ma’ruzalar matni. –
Toshkent: TDIU,
2
. Maxsudova M. Umumiy psixologiya. (ma’ruzalar matni) N. 2002.
3.G`oziev E.G. Umumiy psixologiya. Toshkent. 2002.1-2 kitob.
4.G`oziev E.G. Muomala psixologiyasi. T-2001
5. G’oziev E. Psixologiya. T. “O’qituvchi” nashriyoti. 2003. (darslik)
941
ФИО автора:
Shabatova Rabig’a Janasbay-qizi
Ajiniyoz nomidagi Nukus davlat pedagogika institutining Boshlang’ich taʼlim
yo’nalishi talabasi
Название публикации:
«YANGI O'ZBEKISTON MA'RIFATLI JAMIYATINI
YARATISHDA YOSHLARNING O’RNI»
Annotasiya:
Ushbu maqolada vatan, vatanparvarlik tuyg’usini tariximizga nazar
tashlagan holda tushuntirilib berilgan. Yangi O’zbekiston tushunchasi va Yangi
O’zbekistonimizning shu kungacha bosib o’tgan tarixiy yo’llari, ulug’
ajdodlarimizning qilgan buyuk ishlari namuna sifatida aytib o’tilgan. Biz, yoshlarning
Yangi O’zbekistonning yanada taraqqiy etishiga qo’shadigan hissamiz haqida to’xtab
o’tilgan.
Kalit so’zlar:
Vatan, Vatanparvarlik tuyg’usi, Yangi O’zbekiston, Abdurauf Fitrat,
mustaqillik, Yangi O’zbekiston Strategiyasi, Uchinchi Renessans, Vatan taraqqiyoti.
Vatan. Naqadar aziz va mo’tabar so’z. Bu so’zni eshitar ekanmiz, tug’ilib o’sgan
Ona zaminimizni, ta
ʼ
lim-tarbiya olgan ulug’ dargoh maktabimizni, yaqin insonlarimiz
bag’rida o’sgan oilamizni anglaymiz. Inson bu dunyoga kelib, birinchi qadam
tashlagan, ulg’ayib kamolga yetgan muqaddas go’sha. "Vatan" so’zini tilga olganda,
insonning qalbida Vatanga bo’lgan muhabbat tuyg’usi uyg’onadi. Bu tuyg’u
Vatanparvarlik deb nomlanadi. Vatanparvarlik yoki milliy g’urur bu sevgi, sadoqat va
unga bog’lanish tuyg’usi.
Ammo, bu tuyg’u bizni boshqa odamlarni yomon
ko’rishimizga bevosita sabab bo’lmaydi. Aksincha, o’z yaqinlarini sevgan odam
uchun, boshqa odamlar ham kimlarningdir bolasi, onasi, singlisi ekanini anglash
osonroq bo’ladi. Yo’qorida keltirilgan iqtiboslardagi umumiy yanglishlik ham aynan
shunda. Ya’ni, ular vatanparvarlik tuyg’usi boshqalarning vatanini yomon ko’rishga,
hatto ularga qarshi urushishga
undaydigan his sifatida talqin qilingan. Shundaymikan?
Urush misolida olaylik, mana. Urushda qo’liga qurol olib kurashayotgan
tomonlarning
qaysi birida vatanparvarlik hissi bo’ladi? Albatta, o’z vatanini himoya qilayotganida,
bosqinchilik qilayotganida emas! Bosqinchini qo’liga qurol olib , qon to’kishga majbur
942
qilgan narsa vatanparvarlik tuyg’usidan boshqa har narsa bo’lishi mumkin! Ammo,
vatanparvarlik siyosiy qurol emas, balki, insoniy tuyg’udir. Albatta, ko’pgina boshqa
tuyg’ular kabi, vatanparvarlik tuyg’usini ham osongina manipulyatsiya qilish mumkin.
Lekin, birov boshqa odamning sevgisini o’z manfaati yo’lida o’yinchoq qilib o’ynasa,
sevgi bu yaramas narsa degan xulosa kelib chiqmaydi. Bu gaplarim bilan men bu zotlar
mutlaqo nohaq demoqchi emasman, ammo vatanparvarlik aslida pok va insoniy tuyg’u
ekanligini eslatib o’tmoqchiman, xolos. Hoyi-havas, shonu-shavkat, boyligu
- mansab
va boshqa shunga o’xshash narsalar ulug’langan hozirgi zamonda haqiqiy insoniy
tuyg’u noyob matohga aylanib qolyapti, vafo ham, sadoqat ham, do’stlik ham. Agar
siz tug’ilib o’sgan uyni eslaganda yuragingiz ichiksa, O’zbekiston degan so’zni
eshitganda entikib ketsangiz, demak sizga shu noyob tuyg’ulardan biri – vatanparvarlik
begona emas ekan. Vatanga bo’lgan muhabbat tuyg’usi insonga ona allasi, bobolar
o’giti, ota ibrati, oila tarbiyasi, ustoz-murabbiylar ta'limi bilan singadi. Kishi bu tuyg’u
vositasida o’z atrofidagi odamlarni, narsa-hodisalar mohiyatini bilishga intiladi.
Vatanparvarlik tuyg’usi og’ir damlarda kishiga kuch-quvvat beradi, o’z xalqini
sharaflashga, ajdodlar an'anasiga sodiq bo’lishga da'vat etadi.
Mehribon va rahmli Yaratgan Egamga behad hamd-u sanolar hamda behisob
shukronalar bo‘lsinki, O‘zbekiston deb atalmish jannatmakon yurtni bizga vatan
ayladi. Bu muqaddas tuproq jahonga qanchadan
-
qancha daholar, olimlar, yozuvchiyu-
shoirlarni yetishtirib berdi. “Vatan ne? deb so‘rganlarga bir kaftgina tuproq berdim!”
deydi shoir. Shu sabab ham vatanga muhabbat ostonadan, ona zamindan boshlanadi.
Tanimiz ham tuproqniki – kamtarniki, demak. Har insonning o‘z kindik qoni to‘kilgan
tuprog’ini – ona diyorini sevishi balki shundandir.Vatan! U – beminnat. U –
bag’rikeng. U – suyuk. Ba`zan baralla aytgim keladi:
-Vatan mening tomirlarimda!...
Haqiqatan ham, ona vatanimiz O‘zbekiston doimo biz bilan, jo‘sh uradi tafti
tomirlar ichra. Hech eshitganmisiz, vatani tashlab ketgan odamni? Yo‘q, also bunday
bo‘lmagan, aksincha doimo hamroh bo’lib kelgan. Shuning uchun “Ona vatan”
943
deganimiz shubhasiz to‘g’ri, albatta. Ona vatan tuyg’usi bu – shu aziz yurtga chin
farzand bo‘la olish, unga pokiza muhabbat hamda yuksak ehtirom ila qarash demakdir.
Ana shu tuyg’u kabi chin insoniy hislarga ega bo‘lgan odam o‘z vatanini sevmasligi,
vatanidan yiroqda bo‘lganida uni qo‘msamasligi mumkin emas. Men vatanimdan
minnatdorman. Quyosh sevgan yurt farzandi ekanimdan behad baxtiyorman. Vatanim
menga nima berdi?
- Baxt berdi. Har kuni iqbol ulashdi. Bag’rida insoniylikni tuyib ulg’aydim. Vatan
menga o‘zimni-o‘zligimni tanitdi, kimligimni angladim. Vatan tuyg’usi, vatan
muhabbati tomirlarim uzra jo‘sh ura boshladi. Vatan qo‘llarimga qalam tutdi. Uning
madhini bita boshladim. Vatan menga insonlikni, odam bo‘lib yashashni o‘rgatdi. Shu
yurtda buyuk bobolarimni tanidim.
Shu o’rinda shuni aytishim joizki, aziz va jonajon yurtimiz nimalarni boshdan
kechirmadi deysiz. O’z o’rnini topib, jahon sahnasida O’zbekiston degan nomni
mustahkamlaguncha nimalarga duch kelmadi, nimalarni yengib o’tmadi. Mustaqillik
yo’lida o’zini qurbon qilgan, jon fido qilgan, shahid bo’lgan ajdodlarimizning tinimsiz
kurashlari, tunlarni tongga, kunlarni tunga ulab qilgan mehnatlari evaziga bugun biz
tinch va osuda hayotga erishdik. Bugun O‘zbekiston – yoshlar mamlakati! Har bir
farzandining orzu-istaklari uchun qanot bermoqda. Ammo, bu dorulomon kunlarga
erishguncha yurtimiz boshiga qanchadan - qancha musibatlar tushmagan deysiz.
O‘zbek xalqi qanchalar og’ir kechmishlarni boshidan kechirsa-da, doim erk istadi,
ozodlikka intildi, yaxshi kunlarni orzuladi va erishdi. Ma`rifatparvar adib
vatandoshimiz Abdurauf Fitrat o‘z kitobida vatanining qayg’usi va taqdiri haqida
shunday yozadi:
“Ey ulug’ Turon… Sen mening vatanimsan…
Yurtim, Turonim, sendan ayrilmoq – mening o‘limim. Sening uchun o‘lmoq –
mening tirikligimdir. Panohim, sajdagohim, umidim! Yotlaring seni shu kuygami
soldilar? Zolimlar seni kimsasizmi ko‘rdilar? Yo‘q, sen kimsasiz emassan. Mana, men
chin ko‘nglum bilan sening yo‘lingda o‘lurg’a rozi… Men sening uchun yasharman,
944
sening uchun o‘lurman. Ey turklikning muqaddas o‘chog’i! O‘lim – sening o‘limingni
istaganlarga, nafrat – seni ko‘mgani kelganlarga!”.
Chin ma`rifatparvar adib Abdurauf Fitrat esa qalbidagi bu chin vatanparvarlik hissi
va vatanga bo‘lgan ta`masiz muhabbat unga – ona suti, ona allasi, ona bag’ri va ona
mehr-muhabbati bilan singigan bo‘lsa ajab emas. Fitrat she’rlarini mutolaa qilar
ekanman, “Vatanni qanday sevadilar?”, degan savolga beixtiyor javob topaman. Bu
muqaddas zaminda yana ko‘plab buyuk daholar o‘tganki, ularning asarlarini o‘qish-
o‘rganish vatanni yanada qadrlash va asrab-avaylashga chorlaydi.
Hozirgi kunda yosh avlod qalbida Vatanimiz taqdiri va kelajagi uchun daxldorlik
va mas
ʼ
uliyat hisini yanada kuchaytirish, mamlakatimizda yangi O’zbekistonni barpo
etish, Uchinchi Renessans poydevorini yaratish borasida olib borilayotgan
bunyodkorlik ishlarida faol ishtirok etishlarini ta
ʼ
minlash, ularda izlanuvchanlik, o’zi
tanlagan sohaga mas
ʼ
uliyat hisini oshirish hamda ijodkorlik bilan yondashish
tuyg’ularini kamol toptirish, shuningdek, iqtidorli yoshlarning faoliyati, erishgan
yutuqlarini yurtimizdagi barcha yigit-qizlarga ibrat va namunaga aylantirish Yangi
O’zbekistonimizning oldiga qo’ygan asosiy maqsadlari
d
an biridir. Bu uchun bo’lsa
mamlakatimizda yashovchi har bir insonning bilim saviyasi yuqori bo’lishi,
ma
ʼ
rifatparvar va yuksak ma
ʼ
naviyatli bo’lmog’i lozim. Bunday ajoyib kunlarni
ko’rishning nasib etishi xalqimizning asrlar davomida o’ylagan orzu-umidlari,
Vatanimiz dushmanlariga qarshi kurashgan mard, jasur ota-bobolarimiz qilgan say-
harakatlari natijasi hisoblanadi. Shuningdek, Prezidentimiz Sh. Mirziyoevning "Yangi
Strategiyasi" kitobida yozilishicha : "Uzoq o’tmishdan hozirgi davrgacha milliy
tafakkurimiz negizida shakllanib kelgan, turli g’oya va amaliy harakatlarda o’z
ifodasini topgan el-yurtimizning orzu-umidlari bugungi kunda Yangi O’zbekiston
tushunchasida jamuljam bo’ladi." Haqiqatdan ham, bugungi farovon turmushda
yashashimiz faqat bitta kishini harakati emas, balkim, necha asrlar davomida
qanchadan - qancha insonlarning ona yurtga degan muhabbati mahsuli sifatida
boshlaridan kechirgan murakkab, qiyin davrlarga qaramay, shunday serquyosh
o’lkamizning kashf etilishi uchun bor kuch-g’ayratlarini ishga solishi natijasida,
945
albatta. Avvalo, biz Yangi O’zbekiston iborasida Xalq manfaatlarini hamma narsadan
ustun qo’yish tushiniladi. Yangi O’zbekistonda mehr-oqibat, kattaga hurmat, kichikga
izzat, o’zaro do’stlik, bir-birimizga yordam berish kabilar mujassam bo’ladi. Bunday
yurtni hali ham taraqqiy ettirish biz, yoshlarning qo’lida. Chunki, o’z ishlarimiz bilan
Yangi O’zbekistonimizning ravnaqiga o’z hissamizni qo’shish orqali keyingi yosh
avlodga namuna bo’lamiz. Shu orqali ular ham biz yurgan yo’ldan shahdam qadam
tashlaydilar. Bu bo’lsa Yangi O’zbekistonimizning barqaror rivojlanishi,
yangilanishlarning bo’lishidan darak beradi. Bu yo’lda butun mamlakatimizda islohot
va yangilanishlarning keng ko’lamli tarzda olib borilishi, raqobatning kuchayishi,
bunday oliy maqsadlarning amalga oshishida zamonaviy qarashlarga asoslangan
jamiyatning barpo etilishini aytib o’tish joizdir. Shuningdek, bu islohotlarning barchasi
inson uchun, uning hayoti, huquq va erkinliklari, qadr-qimmati, ehtiyoj va
manfaatlariga qaratilgan. Demak, biz, yoshlar, nima uchun shunday aziz yurtda yashar
ekanmiz, uning yanada taraqqiy etishi uchun o’z hissamizni qo’shmasligimiz kerak?
Albatta, bunday muqaddas go’shada yashab turib, ozgina bo’lsa ham o’z hissamizni
qo’shishga harakat qilmasak, bu Vatanimizning tuzini yeb, unga tupurgan hisoblanadi.
Vatanimizdan kópgina Vatan tarraqiyotiga óz hissasini qóshgan allomalar
yetishib chiqqan bo’lsa, ulardek bo’la olmasak ham, kichkinagina harakat
qilmaydiganlar ham bor? Bizning alloma - bobolarimiz faqat olamshumul kashfiyotlar
yaratibgina qolmay, yurtimiz nomini butun dunyoga taratishda ham beqiyos xizmatlar
qilgan. Chunki, ular vatan tuyg’usi har ishda, har qadamda madadkor bo’lsin deb, o’z
ismi - shariflariga tug’ilgan joylarining nomini qo’shib yozganlar. Buxoriy,
Zamahshariy, Samarqandiy, Shoshiy, Toshkandiy, Farg’oniy, Marg’noniy, Xorazmiy,
Termiziy, Nasafiy singari nomlar shu tarzda paydo bo’lgan. Behbudiy, Fitrat, Qodiriy,
Chólpon kabi ajdodlarimizning ulkan hasrat bilan yozilgan maqola va she'rlarini
o’qiganda Vatan tuprog’ida turib, Vatandan judolik dardi bilan yashash qanchalik og’ir
dard ekanini his etamiz.
Prezidenimiz tomonidan Yangi O’zbekiston ma'rifatli jamiyatni yaratishda
yoshlarni oldiga qo’ygan vazifalarini belgilap berdi. Bularning barchasi Vatanimizni
946
yanada taraqqiy ettirish uchun, albatta. Shunday ekan, Yangi O’zbekistonimizning
taraqqiyotining hali ham ilgarilashiga biz, yoshlar, o’z hissamizni qo’shmasak, kim
qo’shadi?
Demak, Prezidentimizning yoshlarga bildirgan samimiy ishonchini oqlab, Yangi
O’zbekistonimizning yanada farovon hayotga erishishida, rivojlangan davlatlar
qatoridan oldinga chiqib ketishida, yangi demokratik jamiyatni barpo etishda, kelajak
poydevorini qurishda bor imkoniyatlarimizni ishga solaylik. Yangi O’zbekistonimizni
biz har qadamda, yurtimizning har kunlik faoliyatida sezib, ko’rib turibmiz.
O’zbekistonning kelajagi ko’p jihatdan biz yoshlarning tarbiyasiga, barkamol avlod
boʻlib yetishishimizga bog’liq. Shu ma'noda, milliy istiqlol g’oyasini qalbimiz va
ongimiz bilan his etishimiz, milliy qadriyatlarni, tariximizni sevib o’rganishimiz,
ularga sodiq bo’lishimiz kerak bo’ladi. O’zbekiston deb atalgan, tuprog’ida oltin
gullaydigan, qishlarida bahor shivirlaydigan, har tongda bulbullar madhini o’qib
tamom qilolmaydigan bir yurtda yashayotgan ekanmiz, biz o’zimizni baxtli deb
bilmog’imiz kerak. Keksalarimiz aytganidek, shukronalar bilan yashamog’imiz kerak.
O’zbek adabiyotshunoslarining yirik vakili, O’zbekiston Qahramoni Ozod
Sharafuddinovning shunday fikrlari bor: “Aziz vatandosh! Siz bilan biz o’zbeklarning
o’z g’ururi bor. Bugun biz dunyo xalqlarining saflaridan o’rin olishga harakat
qilmoqdamiz. Lekin, biz g’ururimiz har qancha baland bo’lmasin, o’z qadrimizni har
qancha baland qo’ymaylik, o’zimizni hech kimdan yuqori qo’ymoqchi, bironta xalqni
kamsitib, pastga urmoqchi emasmiz. Biz yaxshi bilamizki, Alloh jahon ayvonida
o’zining hamma bandalarini teng qilib, barobar qilib, do’st qilib yaratgan. Ha,
shunday, biz hamma xalqlarga birodarmiz, lekin, hech kimning oldida tili qisiqlik
joyimiz ham yo’q. Shuning uchun “qayga borsam g’oz yururman, boshda do’ppim
gerdayib”, deyish uchun to’la asosimiz bor. O’zbekning dovruģini eshitmagan,
“O’zbekiston” degan jannatmakon yurtning ta'rifidan xabar topmagan bir jon
qolmasin.” Shuning uchun ham faqat O’zbekiston deb gerdayganimizda, shu go’zal
yurtning ravnaqiga qo’shgan jinday hissamiz uchun qaddimizni tik tutib bir gerdayib
qo’yaylik. Shu aziz Vatanda tug’ildik, o’sdik imkonimiz boricha Vatan ravnaqi yo’lida
947
kuch - g’ayratimizni, bilim-salohiyatimizni ayamaylik. Uni sevishimiz, ko’z
qorachig’idek asrashni burchimiz deb bilamiz. Shunday ekan, vatan ravnaqi uning
farzandlariga, unda yashovchi har bir yosh avlodga, ularning ma'naviy va jismoniy
kamolotiga bevosita bog’liq. Bu, o’z navbatida, har bir yurtdoshimizning zimmasidagi
yuksak fuqarolik mas'uliyatini his etishga, o’z manfaatlarini shu yurt, shu xalq
manfaatlari bilan uyg’unlashtirib yashashga da'vat etadi. Shunday ekan, mehri daryo,
haqiqatparvar yurtni sevmay bo’ladimi?!
Do'stlaringiz bilan baham: |