Международный научно-образовательный электронный журнал

LIST OF REFERENCES 
1. Jurayev L., Xan S., Kamalova L. New Fly High. English 5th grade textbook 
2. www.ziyonet.uz 
3. Wikipedia.uz 

---

232 
ФИО автора: 
Azamova Lazokat Baxromjon qizi. 
Kamoliddin Behzod nomidagi Milliy rassomlik va dizayn instituti “Xattotlik va 
miniatyura ”yo’nalishining 2- bosqich magistranti
Название публикации:
«USTOZ KOMOLIDDIN BEHZOD IJODINING 
BUGUNGI KUNDAGI AHAMIYATI» 
Annotatsiya: 
Ustoz Komoliddin Behzod ijodining bugungi kundagi ahamiyati nomli 
maqolada sharq tasviriy san’atida chuqur iz buyuk musavvir Kamoliddin Behzod 
hayoti va ijodi haqida fikr yuritiladi. Musavvirning ijodi turlimavzularga bag’ishlab 
taxlil qilinadi. Bugungi kunda yurtimizda K.Behzod ijodiy merosini o’rganish taxlil 
qilish yuzasidan olib borilayotgan amaliy ilmiy ishlar hayotiy milollar tariqasida 
ochib berilgan.
Kalit so’zlar:
Kamoliddin Behzod. san'at. miniatyura. musavvir, me'ros 
O’rta sharqning buyuk musavviri, Behzod ijodi XIX asrdan boshlab Yevropa va 
Sharq tarixchi olimlari va san’atshunoslar tomonidan o’rganilish boshlandi. Unga 
sabab Kamoliddin Behzod ijodiy merosining betakrorligi va dunyo san’atiga qo’shgan 
xissasining buyukligidadir. Musavvir ijodining serqirra bo’lganligi uchun uning hayoti 
va asarlarini ajratib o’rganish maqsadga muvofiqdir. 
Kamollidin Behzod 1455 yil Hirotda xunarmand oilasida tavallud topib erta etim 
qoladi. Manbalarda yozilishicha uning nomi Behzod bo’lib Hirot aholisi uni suyub, 
erkalab Kamoliddin, deb chaqirishgan ekan. O‘z davrining etuk ustasi saroy 
kutubxonasi boshlig‘i Mirak Naqqosh Xurosoniy qo‘lida tarbiya olib naqqoshlik 
hunarini o‘rganadi. Behzodning musavvir sifatida shakllanish davrida buyuk shoir 
ma’rifatparvar, ijod va hunar axlining homiysi Alisher Navoiy katta o‘rin egallaydi. 
Yosh musavvvir oldin uning shaxsiy kutubxonasida naqqosh musavvir sifatida ish 
boshlab kutobxona raisi darajasiga ko‘tariladi. Tarixchi Xondamir ma’lumotlariga 
ko‘ra Behzod 23 yoshida etuk musavvir bo‘lib etishdi. Husayn Bayqaro K.Behzodni 
saroy kutubxonasinig boshlig‘i etib tayinlagan nishonda 
“...asr nodiri, musavvirlar 
peshvosi
” deb atashi uning noyob qobiliyat egasi bo‘lganligini bildiradi. Saroy 
kutubxonasiga rahbarlik qilish bilan birga u sermahsul ijod qildi. Uning qo‘lyozma 
kitoblar mavzusiga chizgan suratlari o‘zining betakrorligi, kompozitsiyasining
murakkabligi va hayotiy ko’rinishga egaligi bilan ajralib turadi. K.Behzod o‘z 
suratlariga “Suvvaraxu al-abd Behzod” (Alloxning quli Behzod chizdi), ”Amal al-abd 

---

233 
Behzod”(Alloxning quli Behzod ishi) yoki qisqa qilib “Al-abd Behzod” (Allox quli 
Behzod) deb imzo qo‘yganMusavvir asarlari uning hayotlik davridayoq juda mashxur 
bo’lgani sababli uning shogirdlari ustoz asarlariga taqlid qilib ishlashgani va o’z 
asarlariga ustoz nomi bilan dasxat chekkanlari suratlarining mavjudligi buyuk 
musavvirning asarlar sonini aniqlashda muammolar tug’diradi.
Behzod ijodi serqirra bo’lganligi uchun uni bir necha yo’nalishlarga bo’lib o’rganish 
maqul. 
Badiiy adabiyot mavzusiga ishlangan suratlar/ 
Tarixiy voqealar mavzusiga ishlangan suratlar 
Zamondoshlar siymosi chizilgan suratlar 
Jang mavzusi tasvirlangan suratlar 
Fantastik jonvorlarga ishtirok etgan suratlar 
Bunyodkorlik mavzusiga chizilgan suratlar 
Musavvirning Badiiy adabiyot mavzusiga ishlangan suratlariga Nizmoy 
Ganjaviyning Xamsa asariga,
Shayx Sa’diyning “Bo‘ston” qo‘lyozma kitobiga chizgan 

Attorning asarlari misol bo’ladi. 
Oriflar zikri. 1450yil. Metropolitan muzeyi. Nyu York. 
Behzodning ushbu asarida tabiatning eng go’zal uyg’onish fasli bahorda bo’layotgan 
voqelik tasvirlangan. Kishikarning ruhiy poklanishga intilishi tabiatdagi uyg’onish 
bilan uyg’unlikda aks ettirilgan. Asarda personajlarning yuzi, qomati, holati, 
harakatlari, hatto, koinot ham jonli berilgan.
Asarning umumiy ko’rinishi aylana shaklda bo’lib markazdagi kichik aylana dinamik 
holatda tasvirlangan,katta aylana esa statik holatda tasvirlangan. Asarda biror o’rinda 
bo’shliq qoldirilmagan.
Tarixiy voqealar mavzusiga ishlangan suratlar: Sharofiddin Ali YAzdiyning 
1467 yili Suton Husayn Mirzo xazinasi uchun ko‘chirilgan 12ta tasvir ishlangan 
“Zafarnoma” qo‘lyozma nusxasida 
(AQSH. Baltimor. Jon Xopkins universiteti 
kutubxonasi). 
Qurilish mavzusiga ishlangan “Xavarnak qalasini qurilishi”. Suratlarida biz o’sha 
davrdagi baland binolarni qurilishda qo’llanilgan havoza,zanbil, belkurak,
tesga, suv meshi va ustalarning anjomlarini ko’rishimiz mumkin. Samarqandda masjid 
binosini qurilishi(Zafarnoma). Bag’ishlab chizilgan mo’jaz qo’sh suratda og’ir ishlarni 
bajarishda foydalanilgan fillar, katta g’ildirakli arava, marmar ishlovchi ustalarning ish 
sharoiti, mehnat qurollari, burchakli va to’g’ri chizg’ichlar, o’yish qurolini ko’rib 
bugungi kun qurollaridan farq qilmasligini ko’rishimiz mumkin. 
Behzod ijodining serqiraligiga u qoldirgan zamondoshlar partretlarini aytish mumkin. 
Ularga 
Sulton Husayn Bayqaro tasviri SHayboniyxon tasviri. SHoir Xatifiy tasviri 
Shox Taxmasp suratlarini. Darvesh suratlarini kiradi. Behz 

---

234 
1
 
Tarixchi Vosifiy yozib qoldirgan ma’lumotlariga qaraganda K. Behzod o’zining 
ma’naviy ustozi Alisher Navoiyning turli ko’rinishdagi ko’plab suratlarini chizgani 
ma’lum. Ular orasida so’lim bog’da gullar orasida asoga suyanib turgan shoir partreti 
juda mashxur bo’lgan. Afsuski bu surat bizning davrgacha yetib kelmagan, yoki hali 
aniqlangani yoq. A Navoiyning bizning davrgacha yetib kelgan suratlaridan biri 
Mahmud Muzahib chizgan suratida ham shoirning asoga suyanib turgani tasvirlangan. 
Mahmud Muzahib Begzodning shogirdi ekanini inobatga oladigan bo’lsak u bu 
partretni ustozi ijodidan nusxo yiki uning ta’sirida ishlagani keng tarqalgan Bunday 
partret surat suratini ko’plab chizganligi haqida yozib qoldirgan. Musavvir ariqda zilol 
suvlar oqib turgan, gullagan bog’ ichida Alisher Navoiyning asoga suyanib turgan 
holatini chizib keladi. Behzod sharq rangtasvirida portret janrining asoschilaridan biri 
hisoblanib, hayoti davomida ko’plab zamondoshlarining portretlarini ishlagan. XVI 
asrning birinchi yarmida yashagan Hirotlik Zayniddin Vosifiy yozishicha, “Sulton 
Husayn xafa bo’lib, tashvishlardan charchagan vaqtida Behzod biror kimsaning 
suratini chizib ko’rsatgan. Suratga bir qarashdayoq u kimning tasviri ekanligini tanish 
mumkin bo’lib,uni ko’rgan shohning kayfiyati ko’tarilgan.behzod chizgan 
suratlarining namunalarini doim o’zi bilan olib yurgan. Uning albomidagi suratlar 
ichida yuz qiyofasi va qomati bilan ajralib turuvchi saroy amiri Bobo Maxmudning 
turli holatdagi tasvirlarini ko’rish mumkin edi”. 
Bugungi kunda uning asarlari dunyoning turli muzey, kutubxonalar va shaxsiy 
kolletsiyalarning faxri hisoblanadi. O‘zbekistoda uning nomini hurmatlab 
abadiylashtirish maqsadida ko‘plab hayrli ishlar qilindi. Jumladan, shahrimiz 
ko‘chalaridan biri va Milliy rassomlik va dizayn instituti Kamoliddin Behzod nomi 
bilan ataladi. Institut tarkibida “Miniatyura va kitob grafikasi” kafedrasi faoliyatida 
talabalar uning ishlarini davom etirmoqdalar, Toshkent shaxri markazida K.Behzod 
nomidagi memorial bog‘ muzeyi qurilib uning haykali o‘rnatildi. Bu muzey xodimlari 
tomonidan K.Behzod ijodiga bag‘ishlangan ilmiy anjuman va miniatyura san’ati 
yo‘nalishida ijod qilayotgan musavvirlar ko‘rgazmalari har yili tashkil qilinib 
kelinmoqda. 
Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
N.Norqulov, I.Nizomiddinov “Miniatyura tarixidan lavhalar”. T.: G‘.G‘ulom nomidagi 
adabiyot va san’at nashriyoti, 1979 y 
2.
Usmonov O, Madrahimov A. “Kamoliddin Behzod”, Ijodiy asarlar to‘plami T.:”Xalq 
merosi”. 2000y 
3.
Sanat jurnali. O‘zBA jurnalining barcha nashrdagi sonlari.

---

235 
4.
Kamoliddin Behzod va uning naqqoshlik maktabi. Orif Usmonov. O‘zSSr “Fan” nashriyoti. 
Toshkent 1977.
5.
Sabirov M.M. Miniatyura kompozitsiyasi. ( o’quv qo’llanma). Toshkent, 2019 

---

236