Международный научно-образовательный электронный журнал

СПИСОК ИСПОЛЬЗОВАННЫХ ИСТОЧНИКОВ
1.
Валгина, Н.С. Современный русский язык. Пунктуация 
[Текст]: учеб. пособие для студентов высш. учеб. заведений / Н. С. 
Валгина. – Москва: Высшая школа, 1989. – 176 с.
2.
Валгина, Н.С., Розенталь, Д.Э., Фомина, М.И. Современный 
русский язык [Текст]: учебник для вузов / Под ред. Н.С. Валгиной. – М.: Логос, 
2001. – 528 с.
3.
Виноградов, В.В. Русский язык [Текст] / В.В. Виноградов. – М.: Изд. 
высш. шк., 1972. – 614 с.

---

258 
ФИО авторов:
Нуриддинов Хуррам 
Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжаллигини механизациялаш муҳандислари 
институти Бухоро филиали “Сув хўжаллиги ва мелиорация ишларини 
механизациялаштириш” кафедраси дотценти, т.ф.н 
Сафаров Ҳусниддин Сирожиддин ўғли 
Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжаллигини механизациялаш муҳандислари 
институти Бухоро филиали талабаси 
Название публикации:
«МИКРООРГАНИЗМЛАРНИНГ ТАБИАТ, ХАЛҚ 
ХЎЖАЛИГИ ВА СОҒЛИҚНИ САҚЛАШДАГИ АҲАМИЯТИ» 
Аннотация:
Ушбу мақолада микроорганзмлларнинг қишлоқ ҳўжаллиги, 
ишлаб чиқариш ва соғлиқни сақлашдаги муҳим аҳамияти, биотехнология фанинг 
мамлакатимиз тараққиётидаги фойдаси ва микробиологиянинг пандемия 
жараёнидаги ўрни келтириб ўтилган. Атроф-муҳитни микроорганизмлар 
ёрдамида тозалаш ва унинг ифлосланишини олдини олишга мўлжалланган 
ҳаракатларда, ҳозирги вақтда инсониятнинг энг асосий долзарб муаммоларидан 
бири ҳисобланмиш – озиқ-овқат ва энергетик ресурсда биотехнологиянинг 
зарурлиги кўрсатиб берилган. 
Калит сўзлар :
Қишлоқ хўжалиги, биотехнология, микроорганизмлар, 
ҳужайра, технология, тармоқ, ўсимлик, селекцион, COVID-19, пандемия, миллий 
маҳсулот, инновацион ривожланиш, лойиҳалар, ишлаб чиқариш. 
Қадим даврданоқ биотехнология, ундаги жараёнлар кишиларнинг кундалик 
эҳтиёжларини қондириш мақсадида фойдаланиб келинган бўлсада, амалий фан 
сифатида XX асрда шаклланди. У ҳозирги вақтда инсониятнинг энг асосий 
долзарб муаммоларидан бири ҳисобланмиш – озиқ-овқат, энергетик ресурс, 
атроф-муҳит ифлосланишининг олдини олиш билан боғлиқ муаммолари 
ечимини топиш зарурияти туфайли юзага келди. 

---

259 
Биотехнологик жараёнлар микроорганизмлар, ўсимлик ва ҳайвон 
ҳужайралари, сунъий озиқа муҳитларида ўстирилаётган ҳужайра, тўқима ва 
органларни биосинтетик потенциалидан амалий фойдаланишга асосланади.
Ҳозирги вақтда дунёнинг кўплаб мамлакатларида биотехнологиянинг 
тараққиётига асосий эътибор қаратилмоқда, чунки бошқа технологияларга 
қараганда, биотехнологик жараёнлар энергия сарфининг камлиги, деярли 
чиқиндисизлиги, экологик софлиги жиҳатидан бир қатор афзалликларга эга. 
Бундан ташқари бу технологиялар муайян асбоб-ускуна, техник қурилма ва 
препаратлардан фойдаланишни талаб қилади, шунингдек, иқлим шароитларига 
қарамасдан кичик ҳажмни эгаллайдиган майдонларда ҳам тадқиқотлар ўтказиш 
мумкинлиги билан ажралиб туради. 
Ген ва ҳужайра муҳандислиги замонавий биотехнологиянинг асосий 
йўналишларини белгилаб бердики, ундаги усуллар ўтган асрнинг 80- йилларида 
кенг ривожланиб фан ва ишлаб чиқаришнинг кўплаб соҳаларида кенг қўлланила 
бошланди. 
Биотехнология фан сифатида замон ва моҳиятига кўра, замонавий ва 
анъанавий (классик) биотехнологияга бўлинади. Замонавий биотехнология 
(биомуҳандислик) ген ва ҳужайра муҳандислиги усуллари орқали генетик 
трансформация 
(модификация) 
қилинган 
ўсимлик, 
ҳайвон 
ва 
микроорганизмлардан ишлаб чиқаришни интенсивлаштириш, турли хил 
мақсадларга 
мўлжалланган 
маҳсулотларнинг 
янги 
турларини 
олиш 
технологияларини яратиш ва улардан фойдаланиш тўғрисидаги фандир. 
Ген ва ҳужайра муҳандислиги замонавий биотехнологиянинг асосий 
йўналишларини белгилаб бердики, ундаги усуллар ўтган асрнинг 80- йилларида 
кенг ривожланиб фан ва ишлаб чиқаришнинг кўплаб соҳаларида кенг қўлланила 
бошланди. 
Анъанавий биотехнологияни, оддий, нотрансген ўсимлик, ҳайвон ва 
микроорганизмлардан (табиий ва селекцион йўли билан олинган) фойдаланиб

---

260 
табиий ва сунъий шароитларда қишлоқ ҳўжалик ва бошқа хил маҳсулотларни 
ишлаб чиқариш, сақлаш ва қайта ишлаш, уларни ташиш усуллари ва 
технологиялари ҳақидаги фан деб ҳам қараш мумкин. 
Янги, замонавий биотехнологиянинг йирик ютуғи генетик трансформация, 
ўсимлик, ҳайвон ва микроорганизмларнинг реципиент ҳужайраларига бегона 
(табиий ва сунъий яратилган) донор генларни киритиб, янги ёки кучайтирилган 
белги ва хусусиятларга эга трансген организмлар олишдир. Мазкур йўналиш ўз 
мақсад ва имкониятларига кўра, келажакдаги стратегик йўналишлардан бири 
бўлиб ҳисобланади. Бу ташқи муҳитнинг ноқулай стресс омилларига 
чидамлилиги юқори маҳсулдор ва сифатли ўсимлик, ҳайвон ва 
микроорганизмларни яратиш, табиат ва ишлаб чиқаришнинг барча 
соҳаларидаги экологик вазиятни соғломлаштириш борасидаги мутлақо янги 
муаммоларни ҳал этиш имконини беради. 
Бугунги кунга келиб қишлоқ ҳўжалик биотехнологияси соҳасидаги кўплаб 
ишлар, тадқиқотлар бир қатор олимлар, мутахассисларнинг изланишлари билан 
изчил давом этмоқда. 
Бу борада ЎзР ФА Микробиология институти Давлат илмий-техникавий ва 
фундаментал тадқиқотлар дастури доирасида минтақамизда биотехнология, 
айниқса, микроб биотехнологиясида микроорганизмлар тарқалиши 
қонуниятларини ўрганиш, улар орасидан халқ хўжалиги учун ўта зарур бўлган 
турлари ва туркумларини ажратиб олиш орқали микроорганизмлар тўпламини 
яратиш, энг фаол турлари янги биотехнологиялар яратиш, микроблар синтез 
қиладиган физиологик фаол моддаларни (антибиотиклар, витаминлар, оқсил 
моддалар, ферментлар, фитогормонлар ва ҳ.к.) соф ҳолда ажратиб олиш, 
уларнинг физик-кимёвий хусусиятларини ўрганиш бўйича чуқур илмий 
изланишлар олиб борилмоқда. 
Жумладан: