Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №10 (том 1)

5.Bola ota-ona bilan oʻynashni yoqtiradimi yoʻqmi?; 
6.Barmoqlaringiz bilan koʻrsatayotgan narsalarga qaraydimi yoʻqmi? (biror bir 
oʻyinchoq, hayvon shu kabilar). 
Barcha savollar bolaning atrof muhitga va odamlarga boʻlgan qiziqishini aniqlashga 
qaratilgan. Agar 1,5 yoshgacha boʻlgan bolalarda yuqoridagi savollardan koʻpchiligi 
manfiy boʻlsa, bolani mutaxassisga olib boorish kerak. Shuni unutmaslik kerakki, 
yuqoridagi reaksiyalar faqatgina autizm uchungina xos boʻlmay, balki bolalarda 
eshitish qobiliyati yoʻqligi, eʼtibor yetishmaslik sindromi va shizofreniyaga moyil 
bolalarda ham kuzatilishi mumkin. 
Autizm kasalligi turlari. 
Autizm kasalligi yoshga qarab quyidagilarga boʻlinadi: 
1.Erta bolalik autizmi – 2 yoshgacha; 
2.Bolalik autizmi – 2-11 yoshgacha; 
3.Oʻsmirlik autizmi 11-18 yoshlargacha. 
Har bir davr uchun spetsfik belgilar farqlanadi, ular bola yoshiga qarab oʻzgarib 
turishi mumkin. Autizm haqidagi maʼlumotlar kasallikni erta aniqlash va uni bartaraf 
etishga yordam beradi, qancha erta davo boshlansa, bolaning tashqi muhitga 
adaptatsiyasi shuncha osonlashadi. 
Autizm sabablari. 
Autizmning shakllanishida bir qator faktorlar bor, ammo ularning koʻpchiligi hali 
ilmiy asos topmagan. Masalan, 70-yillarda autizm kasalligi kelib chiqishini 
“bagʻritosh, bemehr ona” nazariyasi bilan bogʻlashgan. Bu nazariyaning haqiqatga 

---

30 
yaqin bir jihati bor – autist bolalarning koʻpchilik ota-onalari bolalariga eʼtiborni kam 
qaratishadi va ular bilan kam muloqotda boʻlishadi. Chunki deyarli barcha autist 
bolalar ota-onalar gap soʻzlariga befarq, emotsiyasiz boʻlishadi, ular fikrlarini nutq 
orqali ifodalashga qiynalganlaridan giperaktiv boʻlib ham koʻrinishadi. 
Autizm kelib chiqishining ikkinchi afsonasi – qizamiqqa qarshi vaksina olish. Bu 
“afsona”ni bir necha bor ilmiy jihatdan rad etishgan boʻlsada, ushbu teoriyani oʻylab 
topgan odam yolgʻon izlanishlari bilan hali hanuz odamlarni ishontirishga harakat 
qilib kelmoqda. 
Autizmning kelib chiqishining aniq bir sababi oʻrganilmagan boʻlsada, baʼzi bir 
ehtimoliy xavflar ham bor.