Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №25 (том 2)

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1. Sh.M.Mirziyoyev. “Erkin va farovon demokratik O‘zbekiston Davlatini 
birgalikda barpo etamiz” –T.: “O‘zbekiston” 2016-y -56-b.
2. Sh.M.Mirziyoyev. “Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy 
javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak”. –T.: 
“O‘zbekiston” 2017 y. -104-b.
3. Sh.M.Mirziyoyev. “Qonun usutuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – 
yurt taraqqiyoti va xalq farovoniligining garovi”–T.: “O‘zbekiston” 2017 y. -48-b 
4. Temirovna O. L., Chorievna R. L. Methodology to organize independent 
work of students in mathematics lessons in primary school //ACADEMICIA: An 
International Multidisciplinary Research Journal. – 2020. – Т. 10. – №. 10. – С. 387-
393.
5. Ражабова Л. Ч., Бахранова А. А. Профилактика конфликтов средствами 
игровой деятельности у детей старшего дошкольного возраста //Вестник 
магистратуры. – 2020. – №. 1-5. – С. 33 
6.L.T.Ochilova, L.Ch.Rajabova "STEAM ta'lim dasturi asosida matematika 
masalalarini yechishning ilg'or usullari" mavzusida ilmiy maqola. 10-mart, 2021-yil. 
100-103-betlar 
7. yodlashni emas, fikrlashni o‘rgatish kerak» – ekspert PISA sinoviga 
tayyorgarlik haqida.
8. Internet sayt:
www.pedagog.uz
 

---

305 
ФИО автора: 
Rahimova Bahora Shuhratjon qizi, 
Namangan Davlat universiteti 1 - kurs magistranti 
Название публикации:
«BUYUK QOMUSIY ASAR» 
Annotatsiya:
 
Ushbu 
maqolada 
Zahiriddin 
Muhammad 
Boburning 
“Boburnoma” ilmiy-ma’rifiy tarixiy ahamiyati haqida so‘z yuritiladi.
Kalit so‘zlar
: memuar, nasr ,proza, obyekt, peyzaj, portret, xarakter, uslub. 
Nafaqat o‘zbek xalqi madaniyatiga, balki butun jahon ma’daniyati sivilizatsiyasi 
tarixida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan buyuk davlat arbobi, jasur sarkarda, atoqli 
adib, shoir Zahiriddin Muhammad Bobur siymosi va asarlari hali hanuz dunyo olimlari 
tomonidan o‘rganilib kelinmoqda. Jumladan, uning Boburnoma asari muallifga 
olamshumul shuhrat olib keldi desak, adashmagan bo‘lamiz. Bobur o‘z davrining katta 
bilimdoni sifatida asrida mavjud bo‘lgan barcha bilimlarni puxta o‘rgandi va undagi 
donishmandlik fazilati asarlariga ham ko‘chib bordi. Xususan, durdona asar bo‘lmish 
Boburnomada muallifning keng doiradagi bilim zahirasi o‘z aksini topgan. Boburnoma 
badiiy, ilmiy, tarixiy yodnoma asar sifatida adabiyotshunos va tarixchi, tilshunos 
jug‘rofiya sohasi shuningdek, yana bir qator mutaxassislarga qimmatli ma’lumot bera 
oladigan bebaho asar hisoblanadi. O‘zbek nasrining go‘zal namunasi bo‘lmish 
Boburnoma dastlab muallifi tomonidan, Vaqoye deb atalgan.Boburning o‘zi bu haqida 
ruboiylaridan birida eslab o’tadi: 
Bu olam aro ajab alamlar ko‘rdum, 
Olam elidan turfa sitamlar ko’rdum. 
Har kim bu ,Vaqoye,ni o‘qur bilg‘aykim, 
Ne ranj-u ne mahnat-u ne g‘amlar ko‘rdum. 
Gulbadanbegim, Humoyunnoma asarida asarni,Voqeannoma deb ko
‘
p bora tilga 
oladi. Boburnomani ko‘chirgan kotiblardan biri esa asarni Boburiya, nomi bilan ataydi. 
Boburnomaning ayrim tarjimalarida asar Voqeoti Boburiy, Tuzuki Boburiy, Tavorixi 
Boburiy tarzida atalgan. Keyinchalik, Boburnoma nomi bilan yuritila boshlandi.Ushbu 
memuar asar 1494-1529 yillardagi voqealarni Movarounnahr, Xuroson, Afg‘oniston 

---

306 
va Hindistonda ro‘y bergan voqea va hodisalar o‘z aksini topgan. Taniqli 
adabiyotshunos olim Botir Valixo‘jayev asosli dalillarga tayanib, Boburnomaning 
yozilish sanasi hijriy 925 –milodiy 1518-1519 yildan boshlanib keyingi voqelari 
tarixiylik ketma-ketlik asosida yozib borilganligini e’tirof etadi. 
Avvalombor shuni aytib o‘tish kerakki, Boburnoma, prozoik asardir. Mashhur 
rus sharqshunosi akademik B.B.Bartold “Boburnoma” ni turkcha prozaning eng yaxshi 
asarlaridan biri deb baholagan edi. Asarning bosh qahramoni Bobur hisoblanadi. 
Ayniqsa Farg‘ona, Kobul, Hindistondagi voqea hodisalar tasvirida Bobur shaxsiyati 
yaqqol ko‘zga atashladi. Muallif ko‘p o‘rinlarda o‘zini chetroq tortib, kamtarlik qilib, 
farmon berdim o‘rniga, farmon berildi, tarzida yozadi. Ingliz olimi M.Elfinstonning, 
Boburnoma va uning muallifi haqida aytgan fikrlari juda qimmatli. Bu xotiralarda 
buyuk turkiy podshoning hayoti batafsil tasvirlangan uning shaxsiy his-tuyg‘ulari har 
qanday mubolag‘a va pardalashlardan xoli. Uning uslubi oddiy va mardona, jonli va 
obrazli. U o‘z zamondoshlarining qiyofalari, urf-odatlari va intilishlarini, qiliqlarini 
oynadek ravshan tasvirlaydi. Shu jihatdan bu asar Osiyoda yagona, chinakam tarixiy 
tasvir namunasidir. Bobur harbiy odam tashqi ko‘rinishi, kiyimi, ta’bi va odatlarini, 
ifoda etadi, mamlakatlarni, ularning iqlimi, tabiatini, xo‘jaligi, san’at va hunarmandlik 
namunalarini tasvirlab beradi. Lekin muallifninhg yorqin xarakteri asarga eng ko‘p 
joziba bag‘ishlaydi. 
Asarni boshdan oxirgacha o‘qigan kitobxon Boburning o‘smirligi, yigitlik davri, 
oshiqlik onlari, jangovar lashkarboshilik fazilatlarini, mehribon otalik xususiyatlarini, 
har qanday zafar-u mag‘lubiyatlarini tan oladigan kamtar inson sifatida ko‘rishi 
mumkin. Muallif asarni yozishga bel bog‘lagandan boshlab faqat haqiqatni yozganini 
ta’kidlaydi. Bo‘lgan voqealarni rost yozganman -deydi Bobur, chunki bu asarda shu 
narsa lozim topilganki, har so‘zning rosti bitiladi, va har ish aynan qanday voqey 
bo‘lgan bo‘lsa, shunday aytiladi. Shu bois Bobur har bir shaxsga baho berganda, uning 
yaxshi fazilatlari bilan birga uning kamchiliklarini ham yaqqol aks ettiradi. 
“Boburnoma” ning ahamiyati va uning muallifining fazilatlari haqida ingliz 
boburshunosi