Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №20 (том 5)

Foydalanilgan adabiyotlar: 
1.
“Yoshlar kelajagimiz” 
2.
“Boshlang’ichda yangi metodlar” 
3.
“Biz yoshlarga berilgan e’tibor” 

---

883 
ФИО автора:
Dadaxo’jayeva Nilufar Maxamadolimovna
Namangan viloyati Yangiqo’rg’on tumani 
21-maktab boshlang’ich sinf o’qituvchisi
Название 
публикации:
«BOSHLANG’ICH 
SINF 
O’QUVCHILARNI 
MATEMATIK SAVODXONLIGINI SHAKLLANTIRISH USULLARI» 
ANNOTATSIYA
Maqola boshlang’ich sinf o’quvchilarni matematik savodxonligini shakllantirishda 
dars samaradorligini oshirishda axborot texnologiyalaridan foydalanishning 
ahamiyati haqidan. Matematika o’qitishning asosiy vazifalaridan biri o’quvchilarni 
har tomonlama yetuk inson qilib tarbiyalash hisoblanadi .
Kalit so’zlar: zamonaviy pedagog,axborot test, mantiqiy, 
kompyuter,multimedia,matematika ,elektrondarslik,qo’llanma.
Ozbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoyev ta’kidlaganlaridek ,Xalq 
ta’limi sohasidagi ta’lim standartlari va o’qitish uslublarini xorijiy tajribalar 
asosida ,o’quvchining individual 
qobilyani ro’yobga chiqarish nuqtai 
nazaridan qayta kor’rib chiqildi “Farzandlarimizni qobilyatinini ro’yobga 
chiqarishga bolalikdan e’tibor berib ,ularning kamoloti uchun barcha 
imkoniyatlarimizning safarbar etsak ,yurtimiz yanada ko’plab Beruniylar ,Ibn 
Sinolar,Ulug’beklar yetishib chiqadi .Men bunga ishonaman “ degan fikrlari 
asosida umumta’lim maktablarida o’quvchilarning
matemtik savodxonligini 
oshirish
 bilimini xolisona nazorat qilish va baholash bo’yicha bir necha 
islihotlar olib borildi. 
Matematikani o’qitishda bolajak pedagog zamon talablari asosida innovatsion 
tehnologiyalardan foydalanishimiz dars davomida multimedia vositalaridan 
,ko’rgazmali qurollardan , turli xil didaktik o’yinlar va metodlardan foydalanib dars 
tashkil etishi maqsadga muofiq.Boshlang’ich sinf o’qituvchisi ta’lim –tarbiya 
ishlarini yuqori saviyada tashkil qilish ,mashg’ulotlarni DTS talablariga muofiq 
tashkil qilish va olib borishi lozim. Zamonaviy pedagog kompyuterdan foydalana 

---

884 
bilishi –kompyuter yordamida o’qitish vositalariidan foydalana olishi va o’quv 
jarayonida tadbiq qilish ko’nikmasiga ega bo’lishi o’z bilimini takomillashtirib 
borishi lozim.
Hozirgi ta’lim muassasalarida zamonaviy kompyuter ,axborit 
kommunikatsiyalar tehnologiyalari asosida jihozlanmoqda. Bu pedagogning o’z 
mehnat faoliyatlariga yangicha yondashuvlarini talab qiladi pedagog faoliyatni 
mukammallashuviga olib keladi.Boshlang’ich sinf o’quvchilari uchun yaratilgan 
elektron darslik ,qo’llanma ,va taqdimotlardan o’quv jarayonida keng 
foydalanilmoqda .Ona tili,Matematika,o’qish va tabiatshunoslik fanlarini o’qitishda 
axborot tehnologiyalari yordamida turli xil ko’rgazma va slaydlardan dars jarayonida 
foydalanish mumkin. 
-O’qish ,ona tili fanlarida katta ekranda harflarni so’zlarni bir-biriga qo’shib 
o’qish ,so’ngra kichik ertak va hikoyalarni o’qish.harflarni to’g’ri va chiroyli yozish. 
-matematika fanidan oddiy amallardan foydalanib ,slaydlar yordamida 
masalalar yechish ,turli xil hisob kitob o’yinlarini tashkil etish
Elektron darslik,qo’llanma va taqdimotlardan o’quv jarayonida foydalanish bir 
qator muammolar ham kuzatilmoqda: 
1-O’qituvchini kompyuter savodxonligi yetarli darajada emasligi: 
2-Maktabda kompyuter va proyektorlarning yetishmasligi 
3-Dars jarayonida kompyuterdan me’yorida foydalanmaslik 
Bu muammolarni hal etish uchun boshlang’ich sinf o’qituvchisi axborot 
tehnologiyalari vositalari bilan o’z ustida ko’proq ishlashi lozim. 
“Yaxshi o’qituvchi bilan buyuk o’qituvchini farqi nimada? Yaxshi o’qituvchi
o’quvchisini qobilyatlarini so’ngi chegarasigacha rivojlantiradi.Buyuk o’qituvchi esa 
bu chegarani bir qarashdayoq ko’ra oladi” . 
O’quvchilarning matematik qobilyati darsda,turli xil tanlovlarda,matematika 
to’garaklarda,sinfdan tashqari mashg’ulotlarda va olimpiadalarda nomoyon bo’ladi.
Boshlang’ich sinf o’qituvchisi o’quvchilarga matematik savodxonligini oshirishda 
tailim berishda noan’anaviy usullardan foydalanish maqsadga tez erishtiradigan faol 
usul hisoblanadi. 

---

885 
Yoshlarni ezgu niyat ruhida tarbiyalash esa asosan boshlang’ich sinfda tahsil 
olayotgan davrdan boshlanadi.Boshlang’ich sinfdao’quvchilarni diqqatini mustakam
emas.Ular ko’pincha bir faoliyat turidan ikkinchisiga qaratishni bilmaydi.Ayniqsa 1-
sinfda o’quvchining o’zi doskada har xil geometrik shakllarni ,yozuvlarni, misol va 
masalalarni bajarishi,rangi ,kattaligi,shaklini o’zgartirish imkonyati berilganda 
diqqati kuchayadi .Masalan:matematika darsida kompyuter vositalari,interfaol 
doskadan foyalanishi bilan o’quvchilarni qiziqishlari ortadi va shu bilan birga 
darsning samaradorligi oshadi.Barcha o’quvchilar darsga jalb qilinadi.Mavzuni 
xajmining kattaligi bolalarni qiynamaydi,balki faoliyat o’yin shaklida AKTdan 
samarali foydalanib o’tilsa faol o’qishga imkon beradi . 6-9 yoshli bola o’yin 
faoliyatida hali o’yin faoliyati turi o’ziga xos ahamiyat kasb etadi. 
INTERFAOL DOSKA-matematika darsida ko’rgaz mali ,yorqin, chaqqon qiluvchi 
juda qulay uskunadir o’quvchilar uchun muhim hisoblanadi. 
Shuningdek ,umumta’lim maktablarida xususan boshlang’ich sinf o’quvchilarini 
darsdagi faolligini oshirish ularni intelektual salohiyaini rivojlanirish.fikrlash 
qobilyatini kengaytirish ,og’zaki va yozma hisoblashni rivojlantirishda esa test 
topshiriqlarining o’rni beqiyos . 
Matematika fanidan tayyorlanadigan test sinovlari asosan mustahkamlash 
darslarida o’tkaziladi. Kundalik mashg’ulotlari jarayonida mavzuga mos qisqa 
testlardan foydalaniladi bu usul o’quvchilar ongiga mustahkam muhrlanib qolishiga 
,ma’lumotlarni uzoq vaqt yodda tutishga yordam beradi.Ekran orqali ko’rib ,eshitib 
,orqali tayyorlangan testlarga javob berishlari natijasida o’quvchilarning fanga 
bo’lgan qiziqishlari ,faolligi yanada ortadi 
Boshlang’ich sinf o’quvchilar uchun 
Boshlangich sinf o’qitvchisi nazariy bilim berishda kundalik hayotiy misollar 
orqli ko’rgazmali dars tashkil etsa o’quvchida ijodiy izlanish mustaqil fikr yuritish 
ko’nikmasi shakllanadi faolligi ortadi. Masalan: Kasr ,ulush mavzularida butun non 
va tarvuzni olib ular haqidagi tushunch va tasavvurlarni mustahkamlab butun nonni 
va tarvuzni yarmi -2qismligini 1/2,2/2, chorak-4qismligini 
1/4,2/4,3/4,4/4,nimchorak- 8qismligini 1/8,2/8….. qismlarga ajratib,1/2=2/4,

---

886 
2/4=4/8,1/2=4/8 tengligini non misolida dars jarayoni qismlarga bolib tushuntirilsa 
o’quvchilar yaxshi tushunib uyda ota-onasi bilan ham takrorlab mavzuni 
mustahkamlab oladi va eshitgandan ko’ra korgan maqsadga muofiq bo’ladi 
2
1