|
Использованная литература:
1. Конституция Республики Узбекистан.
2. Международный пакт Республики Узбекистан.
3.Мусаев Б.Т., Алиева К.Р., Наримонов Б.А. Конституционное право, учебник.
2021.
138
ФИО авторов:
Berdibekov Yunus, Dauletnazarov Aybek
A’jiniyaz atindag’I No’kis ma’mleketlik pedagogikaliq instituti
«Su`wretlew o`neri ha`m a`meliy bezew o`neri» qa`niygeligi
2-kurs magistrantlari
Название публикации:
«BOLALARNING
KREAKTIV
FIKRLASHINI
MOZAIKA SAN'ATI ORQALI RIVOJLANTIRISH»
Annotatsiya
: Mozaika - bu rangli tosh, shisha yoki keramikaning oddiy yoki
tartibsiz kichik bo'laklaridan yasalgan, gips/ohak bilan mahkamlangan va sirtini
qoplaydigan naqsh yoki tasvir. Mozaikalar ko'pincha zamin va devor bezaklari sifatida
ishlatiladi va ayniqsa Qadimgi Rim dunyosida mashhur bo'lgan. Hozirgi kunda mozaika
nafaqat devor rasmlari va qoplamalarni, balki san'at asarlarini, sevimli
mashg'ulotlarini, sanoat va qurilish shakllarini ham o'z ichiga oladi. Ushbu maqolada,
bolalarning kreaktiv fikrlashini mozaika san’ati orqali rivojlantirish haqida fikr
yuritiladi.
Kalit so'zlar
: Mozaika tarixi, kreaktiv fikrlash, bolalar dunyosi, ularning fikrlashi.
Mozaikalar miloddan avvalgi 3 -ming yillikda Mesopotamiyada boshlangan uzoq
tarixga ega. Toshli mozaikalar Miken Yunonistondagi Tirinda qilingan; naqsh va rasmli
mozaikalar klassik davrda Qadimgi Yunonistonda ham, Qadimgi Rimda ham keng
tarqalgan. IV asrdan boshlab ilk nasroniy bazilikalari devor va ship mozaikalari bilan
bezatilgan. VI -XV asrlardan boshlab Vizantiya imperiyasida mozaika san'ati
rivojlangan; bu an'ana XII asrda Norman Sitsiliya Qirolligi, sharqdan ta'sirlangan
Venetsiya Respublikasi va Ukrainadagi ruslar orasida qabul qilingan. Uyg'onish
davrida mozaika modadan chiqib ketdi, garchi Rafael kabi rassomlar eski texnikani
amalda davom ettirdilar. Rim va Vizantiya ta'siri yahudiy rassomlarini Yaqin Sharqdagi
V va VI asrlar ibodatxonalarini pol mozaikalari bilan bezashga olib keldi.[1]
139
Tasviriy mozaika, lekin asosan odam figuralari bo'lmagan, birinchi islom
san'atidagi diniy binolar va saroylarda, shu jumladan, Islomning birinchi buyuk diniy
binosi, Quddusdagi qoya gumbazi va Damashqdagi Umaviylar masjidida keng
qo'llanilgan. Bunday mozaikalar 8 -asrdan keyin islom dunyosida modadan chiqib
ketdi, zellij kabi texnikada geometrik naqshlar bundan mustasno bo'lib, ular ko'p
sohalarda mashhur bo'lib qolmoqda. Zamonaviy mozaikalar butun dunyodagi
rassomlar va hunarmandlar tomonidan yaratilgan. An'anaviy tosh, keramik tessera,
emal va vitraylardan boshqa ko'plab materiallardan foydalanish mumkin: qobiq,
boncuk, taqinchoqlar, zanjirlar, tishli tangalar, zargarlik buyumlari.
Rivojlangan mamlakatlarda ishchi kuchi yuqori bo'lganligi sababli ishlab
chiqarishni avtomatlashtirish tobora ommalashib bormoqda. Qo'lda yig'ilish o'rniga,
kompyuter yordamida loyihalashtiriladigan mozaikalarni robot yordamida yig'ish
mumkin. Bu esa o'quvchilarning kreaktiv fikrlashlariga va zamonaviy
texnologiyalardan foydalanish yaxshilab o'rganishlarida yordam beradi. Ishlab
chiqarish yuqori aniqlik bilan 10 barobar tezroq bo'lishi mumkin. Ammo bu
"kompyuter" mozaikalari qo'lda yasalgan "hunarmand" mozaikalardan farq qiladi.
Robot ishlab chiqarishda rangli plitkalar buferlarga yuklanadi, so'ngra robot dizayn
dasturidan buyruq fayliga muvofiq plitalarni alohida tanlaydi va joylashtiradi. [2]
Maktabda dars jarayonida mozaika san'ati namunalari bilan yoki shu kabi
topshiriqlarni berish davomida o'quvchilarning kreativ umuman olganda, noodatiy
fikrlashga, yangi nashq bezak va turli shakllar orqali o'z ichki olamini hamda
iqtidorlarini namoyon qilishlarida yordam beradi.
Ko'pincha pedagog o'qituvchilari maktabgacha yoshdagi bolalari bilan loyihani
amalga oshirishidan oldin, ular bolalarni o'qishlarini qo'llab -quvvatlash uchun zarur
bo'lgan professional bilim va ko'nikmalar bilan yetarli darajada berishga harakat
qiladilar. Ammo xalqaro ekspertlarning fikricha dars bilan birgalikda yoki ta'til paytida
o'quvchilarga san'at bilan shug'illanish uchun imkon berish kerak. Bunda mozaika
140
san'ati bo'yicha o'z darslarini o'tkazish uchun zarur degan asoslarni keltirishadi.
O'qituvchilar bu mashg'ulotlarni foydali deb topdilar. O'qituvchilar o'zlarining
pedagogik mahoratini oshirdilar, bolalarning ijodkorligini oshirish va san'at
elementlarini o'rganishga imkon berish usullarini o'rgandilar. O'qituvchilar o'zlarining
ijodiy qobiliyatlarini mashq qilib, hattoki yog'ochdan yasalgan taglikdan foydalangan
holda, idishlar, oyna ramkalari va stol usti kabi esdalik sovg'alarini yaratish uchun
san'at texnikasini qanday kengaytirish haqida o'z g'oyalarini ishlab chiqishlari zarur.
Bu esa o'quvchilarning yangilikka intilishlarida va kreativ fikrlashlarining rivojlanishida
muhim ahamiyatga ega.
O'qituvchilar o'z bilim va ko'nikmalarini maktabgacha yoshdagi bolalar bilan
bo'lishish vaqti kelganida, bolalar bu san'at turiga qiziqish bildirishadi. Loyiha
bolalarning turli sohalardagi qobiliyatlarini shubha ostiga qo'ymasligi kerak. Masalan,
mozaikaning kichik bo'laklarini o'qish va yozish uchun zarur bo'lgan nozik vosita
mahoratini va qo'l-ko'z qobiliyatlarini muvofiqlashtirishini hisobga olish kerak.
Shuningdek, Kanadalik olimlar o'tkazgan by kabi tajriba natijasida bolalarda nafaqat
kreativ fikrlash balkim ularning matematik qobiliyatlari yaxshilanganini payqashdi.
Bolalar mozaik plitalar yordamida shakllar, asosiy hisoblar, sirt maydoni va
kattaroq maydonni kichiklarga ajratishning eng yaxshi usuli bilan tanishdilar. Bolalar
ijodiy ishlarini yakunlash uchun xushmuomala va sabrli bo'lishlari uchun sabr-toqat va
o'zini tutishning qadr-qimmatini bilib, ijtimoiy va emotsional darajada ham foyda
ko'rdilar. Ularning o'qituvchilari, shuningdek, bolalar o'rtasida intizom va qat'iyatlilik,
o'ziga ishonch va mustaqillik tuyg'usini kuzatdilar. Eng muhimi, ota -onalar o'z
farzandlari bilan ishlash imkoniyatiga ega bo'ladilar va shu jarayon davomida o'z
farzandlari haqida ko'proq bo'lib olishlari mumkin. Mozaik san'at ustaxonalari ota -
onalarga o'z farzandlari bilan hamkorlik qilish imkoniyatini beradi. Bu, shuningdek,
ota -onalarga bolasini nimadan hayajonlantirganini, nima qiziqtirganini va nega
mozaikani qiziqarli deb bilishini tushunishga imkon berdi.
141
Xulosa qilib aytganda, har bir mashg'ulotda ota -ona va ularning bolalari
qatnashgan markaz tomonidan tashkil etilgan ikkita mozaika san'ati ustaxonasi
davomida o'quvchilar o'z san'at asarlari ustida ishlash davomida o'rgangan
mahoratlarini ota -onalari bilan faxrlanishlari va bu jarayon bolalar miya faoliyatining
chap yarim sharida yaxshi rivojlanish kuzatiladi. Ularning ranglarni to'g'ri aniqlashi,
o'z navbatini kutib, plitkalarni yig'ishning tartibli yo'lini ko'rsata olishi va qanday qilib
rasmlarni kuzatib, taxta taglikka plitkalarni yopishtirishganini orqali bolalarda kreativ
fikrlash qobiliyati Asta Arjun rivojlanish boradi. Shuningdek, o'qituvchilar, san'at
darslaridan so'ng o'zlari qo'shishni istagan rag'batlantiruvchi so'zlar yoki sovg'alar
bilan bolalarni yanada san'atga qiziqtirishlari mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI:
1.
Dunbabin, Katherine M. D. (1999). Mosaics of the Greek and Roman World.
Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-00230-1.
2.
"Activity
Plan
5-6:
Mosaic
Art
|
Scholastic"//2018-y
https://www.scholastic.com/teachers/lesson-plans/teaching-content/activity-
plan-5-6-mosaic-art/
3.
"Mosaic Art: Making Lessons Enriching Through Creative Art Expression"
//2020
https://www.ecda.gov.sg/growatbeanstalk/Pages/Stories/Centres/PCF-
Geylang-Serai-14--Mosaic-Art.aspx
4.
Mosaic - Wikipedia https://en.wikipedia.org/wiki/Mosaic
142
Do'stlaringiz bilan baham: |
