Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №19 (том 3)

ФИО авторов: 
Jo’raqulova Shaxnoza Abdurazzoq qizi
Toshkent to’qimachilik va yengil sanoat instituti 
Magistratura talabasi
Kasimova Aziza Baxadirovna 
Texnika fanlari bo’yicha Falsafa doktori PhD
Название публикации:
«BADMINTON SPORTI UCHUN MAXSUS SPORT 
KIYIMINI LOYIHALASHDA SINTETIK TOLALI MATO TURLARINING 
AFZALLIK XUSUSIYATLARI» 
Badminton sporti uchun maxsus sport kiyimi loyihasida sintetik tolali matolar 
afzallik xususiyatlarini o’rganish. Sintetik tolali matolarni tabiiy tolali matolar bilan 
solishtirish. 
Изучение преимуществ тканей из синтетического волокна в проекте 
специальной спортивной одежды для бадминтона. Сравнение тканей из 
синтетических волокон с тканями из натуральных волокон. 
Study of the benefits of synthetic fiber fabrics in a badminton sportswear project. 
Comparison of synthetic fiber fabrics with natural fiber fabrics. 
 
Badminton sport turini yanada keng rivojlantirish, aholi keng qatlamlarini, 
xususan, yoshlarni badminton sport turi bilan muntazam shug‘ullanishga jalb etish va
badminton sporti uchun maxsus sport kiyimini loyihalash va ishlab chiqarishda 
maxsus sport kiyimlarida ishlatiladigan mato xususiyatlariga ham alohida e’tibor 
qaratish lozim bo’ladi [1].
Badminton o’yini - bu yuqori intensiv mashqlar majmuidir. Jismoniy mashqlar 
paytida tanadan juda ko'p issiqlik va ter chiqadi. Shuning uchun badminton maxsus
kiyimining namlikni yaxshi yutishi va tez quriydigan nafas olish xususiyatiga ega 
bo'lishi funktsional talab qilinadi [2]. Badminton sport kiyimlarini ishlab chiqarishni 
kompleks baholash tizimi bo'yicha tadqiqotlar olib borish va shu yo’nalishni 
takomillashtirish ustida ilmiy tadqiqotlar o’tkazish lozim. Badminton sporti uchun 
maxsus sport kiyimi loyihasida e’tiborga loyiq talablar juda ko’p aslida [3]. 

---

239 
Badminton sporti uchun maxsus sport kiyimi loyihasida toza paxta tolali 
matolarni qo’llash tavsiya etilmaydi, paxta tolali matolar namlikni yaxshi yutishi va 
tanaga yopishish xususiyati tufayli tananing yaxshi nafas olmasligiga sabab bo’lishi 
mumkin. Bundan tashqari paxta tolali kiyimlar juda sezilarli darajada cho’ziladi, lekin 
o’zining avvalgi holatiga to’laqonli qaytmaydi va sifatini tezda yo’qotadi. 
Sintetik tolalardan to’qilgan matolar yuqori havo o’tkazuvchanlik, yuqori 
cho’ziluvchanlik, yoqimli xiralashgan yaltirash, qattiqlik va bardoshlilik, shuningdek 
g’ijimlanmaslik, berilgan shaklni yaxshi saqlashlik, yedirilishga chidamlilik, 
yuvishdan keyingi toraymaslik, dazmollashni talab qilmaslik va mikroorganizmlar 
ta'siriga chidamlilik kabi bir qator ijobiy xususiyatlari bilan boshqa sport turlari maxsus
kiyimlari bilan bir qatorda, badminton sporti uchun maxsus sport kiyimi loyihasida 
ham muhim o’rinni egallaydi [4].
Shu maqsadda 100 % sintetik tolali va 95% paxta va 5% laykra tolali trikotaj 
matolari tanlab olindi, hamda ular ustida kichik tajriba sinovi o’tkazildi.
Tajriba sinovi jarayonida yuza zichligi g/m
2
SK-60H maxsus tarozisi yordamida 
aniqlandi (1-rasm). Tajriba natijasiga ko’ra sintetik tolali trikotaj matosi 198.6 g/m
2,
hamda paxta va laykra tolali trikotaj matosi 159.1 g/m
2 
tashkil etdi.
1-rasm
Keyingi tajriba sinovi jarayonida havo o’tkazuvchanlik xususiyati AP-
360SM(Hand lever clamp) Frazir turi havo o'tkazuvchanligini tekshiruvchi jihozi 
yordamida aniqlandi (2-3-rasm). Tajriba natijasiga ko’ra sintetik tolali trikotaj matosi 

---

240 
1008 
(cc/sm
2
/sec)
,
hamda 
paxta 
va 
laykra 
tolali 
trikotaj 
matosi
583 (cc/sm
2
/sec) ni tashkil etdi.
2-rasm 
3-rasm 
Xulosa o’rnida yuqorida o’tkazilgan kichik tajribamiz orqali sintetik tolali
matosi tabiiy paxta tolali matoga nisbatan sezilarli darajada yuqori havo 
o’tkazuvchanlik xususiyatiga ega. Sintetik tolali mato sifatlaridan biri - o’ziga suvni 
yutmasligi va uzoq muddat ushlab turmasligi, ya’ni tez quruvchanlik xususiyati ham 
badminton sporti uchun maxsus sport kiyimi loyihasida muhim ahamiyatga ega. O’yin 
davomida tanadan terining maksimal sizib chiqishi, hamda paxta tolali kiyimlar havo 
o’tkazuvchanligi past ekanligi, tez ho’l bo’lishi va kiyim vaznining ortishi oqibatida 
o’yinchiga sezilarli darajada halaqit qilishi mumkin albatta. Sintetik tolali matolardan 
qilingan badminton sporti uchun yengil yozgi maxsus sport kiyimlarida esa havo 
o’tkazuvchanlik yuqori ekanligi va tez quruvchan xususiyatiga ega ekanligi bois 
o’yinchi sport kiyimida o’zini qulay xis qilishini ta’minlaydi. Yuqori did va sifatga ega 
badminton sporti uchun maxsus sport kiyimi loyihasida ham yuqorida sanab o’tilgan 
va tajriba natijalarida keltirib o’tilgan raqamlarni ham e’tiborga olish lozim.