Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №20 (том 5)



Download 20,94 Mb.
Pdf ko'rish
bet234/402
Sana11.07.2022
Hajmi20,94 Mb.
#774459
TuriСборник
1   ...   230   231   232   233   234   235   236   237   ...   402
Bog'liq
ОИНВ21ВЕКЕ. Ноябрь 2021. Том 5

ФИО автора:
Mirzayeva Shaxrinsa
O'zbekistin davlat san'at va madaniyat institutining 
Farg'ona mintaqaviy filiali 3--bosqich 
talabasi
Название публикации:
«MUSIQIY FOLKLORDA TA'LIM VA TARBIYA 
JARAYONI» 
Annotatsiya.
Mazkur maqolada musiqiy folklor va unda ta'lim -tarbiya jarayoni 
haqida fikr-mulohazalar bildirildi.
Kalit so'zlar: 
xalq og'zaki ijodi, folklor, doston, ijroz ertak, afsona, rivoyat, 
xonanda,raqqos, qo'shiq, ta'lim-tarbiya 
Folklor barcha san’at turlari ko‘rinishlarini o‘ziga mujassamlashtirgan. 
Folklorning bir talay namunalari so‘z va kuy uyg‘unligida ijro etiladi. Doston va 
termalarni do‘mbira jo‘rligida kuylash an’anaviy bo‘lsa, qo‘shiqlar dutor va doira 
jo‘rligida, cholg‘uchilar ansambli jo‘rligida kuylangan. Boshqa bir folklor asarlarida 
so‘z yetakchi o‘rinni egallaydi. Ertak, afsona, rivoyat, lof, naql, latifa, topishmoq va 
maqol janrlari shunday xarakterga ega.Xar bir xalq yoki elat, avvalo tarixi, madaniy 
birligi bilan ajralib turadi.
O‘zbek xalqi ham uzoq tarixiy davr mobaynida shakllanib, juda ko‘p ilmiy-
madaniy xususiyatlarga ega bo‘ldi. O‘tmish ajdodlarimiz an’analari qadriyatlari 
asrdan-asrga, avloddan-avlodga saqlanib,taraqqiy topib keldi. Xususan, milliy-
madaniy xususiyatlarimizni saqlanib qolishida xalq ogzaki badiiy ijodining roli 
beqiyos bo‘ldi. Jumladan, xalqimizni o‘ziga xos urf-odat va marosimlari bola 
tarbiyasi, mehmonnavozlik tabiati , axloq-odob qoidalari, pazandachilik malakasi, 
mehnat va turmush tarzi tartiblari folklor asarlari orqali bizgacha yetib keldi. Uzoq 
o‘tmishda guruh-guruh bo‘lib xalq sayillarida, ommaviy bayramalarda turli tuman 
tomoshalar ko‘rsatgan xalq qiziqchilari, qo‘girchoqbozlar, dorbozlar, raqqos va 


568 
xonandalarni ijodiy uyushmalarini folklor ansambilini o‘ziga xos na’munalari deyish 
mumkin. Chunki folklor asarlarini ommaviy ravishda ijro etuvchilarning aksariyati 
professional bo‘lmay, balki havaskor ijrochilar bo‘lib ularni repertuari ham sof xalq 
og’zaki ijodidandir. Xalq ijodiyotini asrash va rivojlantirishda folklor-etnografik 
ansambli rahbarlarining bu sohadagi ijodiy iqtidori muhim ahamiyatga ega.
Folklor urug‘, qabila, elat yoki xalqning milliy og‘zaki badiiy ijodiyoti bo‘lib, o‘sha 
qabila, urug‘, elat, xalq yoki millatning mafkurasi va psixologiyasini aks ettiradi. Unda 
voqelikni ifodalashning doston, ertak, maqol, qo‘shiq, topishmoq singari xilma-xil 
janrlari shakllangan. Xalq og‘zaki ijodi namunalari uzoq muddatli ijodiy jarayonda, 
og‘izdan-og‘izga, avloddan avlodga, ustozdan shogirdga o‘tib yuzaga keladi va 
yashaydi, ularning aniq bir muallifi noma’lumdir. Shuni aytish o‘rinliki folklor musiqa 
san’ati qadim zamonlarda jamoaning ommaviy ijodi sifatida yuzaga kelib, uning ilk 
namunalari jamoa ijrosiga mo‘ljallangan. O‘sha davrlarda yakka ijrochilar jamoa 
ijrochilaridan ajralib chiqmagan edi. Biroq, davr o‘tishi bilan, ijrochilik mahoratlari 
oshishi bilan jamoalar orasidan yakka ijrochilar ajralib chiqa boshladilarBirinchidan, 
xalq og‘zaki ijodi xalq ma’naviyat madaniyati haqidagi bilimlarni uning o‘tmishi va 
hozirgi zamonida chuqurlashtirishga xizmat qiladi. Xalq og‘zaki ijodi o‘z va “qo‘shni 
xalq”ning turmush tarzi, urf-odatlari, urf-odatlari bilan tanishtiradi.Ikkinchidan, 
folklor yordamida har qanday xalq madaniyatida mustahkamlangan axloqiy va xulq-
atvor madaniyati normalari va qadriyatlarini o'zlashtirish amalga oshiriladi. Axloqiy 
va xulq-atvor normalari va qadriyatlari tasvirlar tizimida ifodalanadi.
Folklorning ta'lim jarayonidagi tarbiyaviy ahamiyati shundaki qahramonlarning 
xarakterini ochib beriladi, ularning harakatlarining mohiyatiga chuqur kirib boriladi, 
o'quvchi nima yaxshi va nima yomon ekanligini tushunadi, bu orqali o'ziga yoqadigan 
va yoqtirmaydigan narsalarni osongina aniqlaydi, inson go'zalligi haqidagi mashhur 
fikrlarni tushunadi. Hikmatli maqol va matallarda xulq-atvor me’yorlari haqida so‘z 
boradi. 


569 
Shuningdek folklor yordamida ham o‘z millati madaniyatiga hurmat bilan 
munosabatda bo‘lishni, ham boshqa etnik madaniyatga nisbatan bag‘rikeng 
munosabatni tarbiyalash mumkin. O'quvchi musiqiy folklorni o‘rganar ekan, xalqning 
ijodkor ekanligini anglab yetadi, undan hayratlanadi,faxrlanadi. 
Musiqiy folklor ko‘p asrlik xalq asari bo‘lib, u estetik didni rivojlantirishga xizmat 
qiladi. Bola xalq tafakkurining go'zalligini his qiladi, u xalq bilan muloqotga muhtoj. U 
odamlar o'z ishida qanday vositalardan foydalanishini tushunishga intiladi, ularni 
kelajakda qo'llashga harakat qiladi. 
Musiqiy folklor insonlarning milliy madaniyatida alohida o'rin tutadi va quyidagi 
funktsiyalarni bajaradi: 
1.estetik 
2. tarbiyaviy 
3.kognitiv 
Musiqiy folklorning asosiy vazifalaridan bolalarda badiiy didni shakllantirish, 
go‘zallikni qadrlash va anglash qobiliyatini rivojlantirish, barkamol shaxsni 
shakllantirishga xizmat qilishidadir. 
Folklor asarlari dastlab qanday yaratilgan bo‘lsa, o‘sha holicha yangi 
ma’lumotlar bilan boyitilib, tarixiy sharoitga moslashib, shu bilan birga yozma 
adabiyotga ijobiy ta’sir etadi. Inson ongining musaffoligi, jamiyatning yetukligi, shaxs 
ma’naviyat dunyosining boyligini ta’minlashda folklor musiqasining ahamiyati juda 
kattadir. Shuning uchun ham folklor musiqa san’atini o‘rganish o’quvchilarda ming 
yillik tarixga ega bo‘lgan urf-odatlar, udumlar, marosimlarimizga nisbatan mehr-
muhabbat va hurmat uyg‘otadi.Tarbiyaviy mazmunga ega folklor, kundalik an'analar, 
bayramlar, belarus klassik adabiyoti - bu milliy xarakterning shakllanishiga katta 
ta'sir ko'rsatadigan tushunchalardir. Bu bolalar va yoshlarning doston, ertak, 


570 
afsonalar olamida ijodiy rivojlanishiga xizmat qiladi. Maqol va matallar axloqiy 
amrlarga asos bo'lib, tafakkur, mantiq, xalq tarixi va madaniyatiga qiziqishni 
rivojlantirishga yordam beradi. 
Demak, folklor turli xalqlar madaniyatida shakllangan tarbiya tamoyillari, uning 
axloqiy, diniy va afsonaviy asoslari haqidagi asosiy bilim manbai hisoblanadi. Badiiy 
ijodning majoziy va ramziy tabiati, uning shaxsning hissiy va hissiy sohasiga ta'siri uni 
beparvolikning eng munosib vositasi va ayni paytda samarali tarbiyaviy ta'sirga 
aylantiradi. 
Musiqiy folklorning tarbiyaviy imkoniyatlari cheksizdir. Bugun jamiyatimiz xalq 
tajribasidan foydalangan holda, unutilgan antik an’analarni tiklamoqda, tarbiya 
nazariyasi va amaliyotining yangi modellarini yaratmoqda. 
Musiqiy folklor xalq madaniyatning qadimiy qatlamlariga, bir butun sifatida 
an’anaga e’tibor inson tarbiyasi va kamolotining bitmas-tuganmas manbai sifatida 
keyingi yillarda ijtimoiy-pedagogik muhitda ayniqsa faol bo‘ldi. Bu xalq og‘zaki ijodi 
janrlarining funksional xususiyatlari, xalq og‘zaki ijodining chuqur ma’naviyati va 
hikmati, milliy madaniyatning avloddan-avlodga o‘tish jarayonining uzluksizligi bilan 
bog‘liq. 

Download 20,94 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   230   231   232   233   234   235   236   237   ...   402




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish