Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 196 
 
 
VII BOB.  MAXALLIY XOM ASHYOLARDAN QURILADIGAN 
BINOLAR KONSTRUKSIYALARI 
 
Qurilish konstruksiyalarining rivojlanish tarixi qadimdan boshlanadi. Ishlov 
berilmagan toshdan qurilgan birinchi inshootlar tosh davriga to‘g‘ri keladi. 
YOg‘och  konstruksiyalarni  qo‘llash  ham  qadimgi  zamonlarga  borib 
taqaladi.  Bu  tabiiy  ashyolar  turar  joylar  qurishda  va  eng  sodda  inshootlar  
ustunlar, bostirmalar, kichik-kichik ko‘priklar qurishda ishlatilgan.. Quldorlik va 
feodal  jamiyatlarida  g‘isht-  tosh  me’morchiligining  juda  ko‘p  ulug‘vor 
yodgorliklari    gumbaz  bilan  qoplangan  saroylar,  madrasalar,  masjidlar 
qurilganini  bilamiz.  O‘tgan  davrda  armatoshli  konstruksiyalar  paydo  bo‘ldi  va 
ularni  ishlatish  sohasi  kengaydi.  Po‘lat  elementlar  bilan  armaturalangan  g‘isht- 
tosh  konstruksiyalar,  quvurlar,  buyumlar,  ko‘priklar  va  boshqa  shu  kabilarni 
qurishda ishlatila boshladi. 
YOg‘och  konstruksiyalar  qo‘llashning  keng  yoyilishi  g‘isht-tosh 
konstruksiyalar  bilan  qadamma  -  qadam  bordi.  Birinchi  yog‘och  ko‘priklar 
bizning eramizgacha bo‘lgan davrlarda qurilgan. Qadimgi vaqtda uylar va qal’a 
devorlarini  qurishda  tarashlangan  yog‘och  konstruksiyalari  qo‘llanilgan. 
YOg‘och konstruksiyalar rivojalana borgan sari «shponka»li, mixli, mix cho‘pli 
birikmali  murakkab  sistemalar  qo‘shma  to‘sinlar,  ramalar,  gumbazlar  va 
hokazolarda  qo‘llana  boshlangan.  Keyingi  10  yillar  ichida  elimlab 
tayyorlanadigan  elim  yog‘ochli  va  elim  fanerli  konstruksiyalar,  metall  yog‘och 
fermalar,  arkalar  va  boshqalar  keng  tarqaldi.  Ayni  bir  vaqtda  plastmassalardan 
foydalanib  tayyorlangan  konstruksiyalar,  xususan,  qatlamli  plitalar,  devorbop 
to‘siqlar,  havo  to‘ldirilgan  pnevmatik  qobiqlar  va  boshqalarni  ishlatish  o‘sib 
bormoqda.