Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

Ruxiy  –  psixofiziologik  sabablar  guruhiga  ishchi  va  muhandis 
rahbarlarning  mafko’raviy  va  ahloqiy  qoidalarga  rioya  qilmasliklari,  odamlarni 
balandlikda  o‘zini  noqulay  his  etishi,  asabini  buzilishi  va  dam  olish  vaqtida 
noto‘g‘ri foydalanish va shunga o‘xshash nuqsonlar kiradi. 
Sanitariya  va  gigienik  sabablariga  esa  ishchilarni  o‘z  vaqtida  jismoniy 
ko‘rikdan o‘tkazilmaganlik, mehnat sharoitini SanQM talablariga mos ravishda 
tashkil  qilmaganlik,  tannafus  qilmasdan  ishlashlik,  atrof-muhitni  gigienik 
holatiga ma’sulyatsizlik bilan qarash va h.k. misol bo‘ladi. 

---

  33 
 
 
Endi shu sabablarning ba’zilariga hayotiy misollar asosida aniqlik kiritamiz. 
Birinchi  misol,  1984  yili  Namangan  shahrida  qurilgan  7  qavatli  ma’muriy 
binoning oxirgi qavatida karniz plitalari o‘rnatilayotgan vaqtda, qurilish rahbari 
– ish yurituvchisi tomonidan yo‘l qo‘yilgan qo‘pol xato va kamchiliklar, ya’ni 
bir yo‘la  qurilish texnologiyasini va mehnat sharoiti talab va qoidalarini qo‘pol 
ravishda  buzganligi  sababli,  binoning  bir  qismida  tomyopg‘ich  plitalar  qulab 
tushgan.  Natijada  ish  yurituvchini  o‘zi  qulab  tushayotgan  qurilmalar  orasida 
qolib nobut bo‘lgan, yana uch kishi og‘ir tan jarohati bilan (bir kishi juda og‘ir 
ahvolda) kasalxonaga yotqizilgan edi. 
Bu  fojeani  tahlili  shuni  ko‘rsatadiki,  mazkur  qurilish  maydonida  ishlar 
umuman mehnat xavfsizligini ta’minlovchi tartibot chizmalarisiz va ishni tashkil 
qilish loyihalarisiz olib borilgan. Ish yurituvchini xonasida binoning atigi bitta er 
usti qismiga talluqli bo‘lgan bosh tarx va qurilmalarni o‘zaro bog‘lashga mansub 
bo‘lgan  va  ko‘tarma  moslamalarini  umumiy  tarzda  ko‘rinishi  aks  ettirilgan, 
chizmalar  bo‘lgan  xolos,  ammo  texnologiya  masalalariga  taalluqli  loyihalar 
topilmagan. Demak, qurilishni ishchilar va muhandislarni tajribalari va idrokiga 
tayangan  holda  rejasiz  olib  borilgan.  Vaholanki  bunday  zamonaviy  binolarni 
qurish  albatta  ishlab  chiqarish  loyihalari,  ya’ni  har  bir  ish  bo‘yicha  texnologik 
xaritalari,  to‘rsimon  ish  grafiklari  va  ashyolar  ta’minoti  grafigi  va  barcha 
qurilish  jarayoni  ketma  –  ketligi  va  xavfsizlik  qoidalarini  o‘zida  aks  ettirgan 
holda  ishlab  chiqilib  qabul  qilingandan  keyingina  ish  yuritishga  ruxsat  etilishi 
lozim edi. 
Bu  qurilish  misolida  yo‘l  qo‘yilgan  xatolar  baxtsizlikka  olib  keluvchi  ham 
texnikaviy, ham texnikaviy, ham tashkiliy sabablarga misol bo‘la oladi.