Mehnat muhofazasi va ekologiya

Ishni bajarish tartibi va hisobot tayyorlash 

---

66 
1. Ishlab chiqarishda baxtsiz qodisalarni taftish qilish vahisobga olish 
Nizomini o‗rganish va nazorat savollariga yozma javob berish (1-ilova). 
2. N-1 formasi bo‗yicha dalolatnoma to‗ldirish va o‗qituvchibergan 2-
ilovadagi 15 ta hodisadan birini taftish qilish. Etishmaydigan raqamlarni o‗zingiz 
mustaqil qabul qiling. To‗ldirilgan N-1 formasidagi dalolatnoma va baxtsiz 
hodisaning matni pastda keltirilgan. 
Og‗ir baxtsiz hodisalarni taftish qilish va hujjatlarini rasmiylashtirish 
o‗qituvchi ko‗rsatmasiga binoan 2-3 talabaga berilishi mumkin. 
Baxtsiz hodisani taftish qilish misolini ko‗rib chiqamiz. 
1-voqea. 1999 yil 28-oktyabrda O‗zbekiston paxta tozalash zavodi 
qoshida joylashgan paxta qabul qilish punktida ishchilar Ibragimov A va Pirmatov 
K. lar transportyorni yangi joyga ko‗chirishayotgan ekan. 
Buning uchun ular transportyorda joylashgan tugmani bosib elektrodvigatelni 
o‗chirishdi. Lskin elektrodvigatelni tok bilan ta‘minlovchi to‗rt polyusli shtepsel 
vilkasi razetkadan uzib qo‗yilmagan edi. Transporgyorni ko‗chirish vaqgida 
kabel taranglashib ixota qatlaki transportyor qobig‗i oldida yornlib, kuchlanish 
qobiqqa tegdi va natijada ikki fazali qisqa tutashuv sodir bo‗ldi. Buning 
natijasida ishchi Pirmatov elektr zarba oldi va chap qo‗li barmoqlari ikkinchi 
darajali kuyish oldi. Uni vrachlar 5 kunga ishdan ozod qilishdi. Ikkala ishchi 
xavfsizlik texnikasi bo‗yicha yo‗riqnomani 1999 yil 10 aprelda olishgan edi. 
Baxtsiz hodisani taftish qilish davomida kabel nol simi elektrodvigatel 
norpusiga ulanmaganligini ma‘lum bo‗ldi. 
Paxta qabul qilish punkti mudiri Mamatovning ko‗rsatmasi. «Punkt elektr 
uskunalarini elektromontyor Saidov S. boshqarar edi. U hozir armiya safida 
xizmat qilayapti. Menimcha, u kabelning nol simini ulamagan, shuning uchun 
baxtsiz hodisa ro‗ybergan. SHu bilan birga javobgarlik o‗sha paytda paxta 
zavodi elektr xo‗jaligi muxandis-elektrigi bo‗lib ishlagan Qurbonov M. ning ham 
zimmasida. Biroq u bundan bir yarim yil muqaddam ishdan bo‗shab ketgan, 
qaerda yashashi noma‘lum. Hozir paxta zavodi bosh energetigi Latipov N. ga 
bunday mas‘uliyatsizlikning qaytarilmasligi uchun elektromotyorlar orasida 
tushuntirish ishlari olib borishni tavsiya qilish kerak». 
Paxta zavodi mehnat muhofazasi muxandisi Nazarov M. ning fikri: 
«Ko‗chma uskunalarni bir joydan ikkinchi joyga ko‗chirilayotganda 
ta‘minlovchi qayishqoq kabelni tok manbaidan uzib qo‗yish kerak, uskunaning 
o‗zini o‗chirib qo‗yish etarli emas. Jabrlanuvchilar bu talabni bajarmaganlar. Sababi 
ularga oxirgi marta olti yarim oy oldin yo‗riqnoma o‗tkazilgan. Yo‗riqnoma 
o‗tkazish muddati 6 oydan oshmasligi kerak. Menimcha, ayb jabrlanuvchilarni 
bevosita rahbari — tayyorlov punkti mudiri Mamatov K. da». 
Zavod kasaba uyushmasidan paxta punkti bo‗yicha mehnat muhofazasi 
masalalari bo‗yicha biriktirilgan javobgar Abdullaev S. ning fikri: «Nazarov M. 
ning fikri to‗g‗ri, lekin bu erda gap ortiqcha 18 kunda emas. Gap shundaki, 
punktning biror ish joyida xavfsizlik texnikasi bo‗yicha yo‗riqnomalar osib 
qo‗yilmagan, hatto ularni rasmiylashtirish jurnalida ham aniq savollar 
ko‗rsatilmagan. Jabrlanuvchilarga yuqoridagi talab haqida aytilgan-aytilmaganligi 
noma‘lum. 

---

67 
Zavod kasaba uyushmasi qo‗mitasi a‘zosi sifatida, o‗z-o‗zini tanqid nuqtai 
nazaridan 
men 
ham 
ushbu 
masalalarni 
nazorat 
doirasidan 
chetda 
qoldirganligimni tan olaman. Lekin, asosiy ayb paxta qabul qilish punkti 
mudirida. Yo‗riqnomalarni o‗z vaqtida sifatli o‗tkazish hamda rasmiylashtirish 
kerak». 
Taftishda qatnashgan, paxta tozalash sanoati xodimlari kasaba uyushmasi 
tsxnik nozimining xulosasi «Qabul punkti mudiridan tashqari, hozirgi elektr 
xo‗jaligi bo‗yicha javobgar ham aybdor. Ma‘lumki, uskunalarni har joriy sozlash 
vaqtida, bir yildan oshmagan muddatda, ommetr M-372 asbob bilan himoyalovchi 
nol simlarining qarshiliklari (elsktr qabul qiluvchi bilan magastral orasida) 
o‗lchab turilishi kerak. Agar bu talab bajarilganda, bir yarim yil avval bo‗shab 
ketgan elsktr xo‗jaligi raxbarining o‗zgarishi davomida transportyor elektrodvigateli 
korpusiga nol simining ulanmaganligi sezilgan bo‗lar edi. Zavod boshenergetigi 
Latipov P. ni jazolashni va undan zudlik bilan barcha elektr qabul qiluvchilarning 
himoyalovchi nol simlarini navbatdan tashqari tekshirib chiqishni tashkil qilishni, 
bundan tashqari barcha ish joylarida yo‗riqnomalar ko‗rinarli joylarga osib 
qo‗yilishini taklif qilaman. Qabul qilish punkti mudiridan har bir bo‗limda 
yo‗riqnomalarni rasmiylashtirish jurnallarini to‗g‗ri olib borishni talab qilaman». 
Ushbu baxtsiz hodisa uchun N-1 formasidagi dalolatnomani rasmiylashtirish 
tartibi. 
Tasdiqlayman 
Korxona rahbari 
N-1 formasi 
(imzo, familiyasi) ~ 
«___»_______ 20__ yil 
Korxona tamg‗asi 
Bir 
nusxadan
jabrlanuvchiga, sex
boshlig‘iga, 
 
mexnat 
muhofazasi
muxandisiga, 
texniknozirga 
yuboriladi.