Mehnat ishlab chiqarish tadbirkorlik qobiliyati kapital halim hamroyev tadbirkorlik asoslari

1. K o m m u ta n tla r 
kichik (mayda) korxonalar bo'lib, bir qator af- 
zalliklarga ega bo‘lganliklari uchun ham rivojlanib bormoqdalar. Ular 
ixcham, tez moslashuchan bo‘lib, ulami tashqi muhit o‘zgarishlariga 
muvofiq moslashtirish va boshqarish oson kechadi. Bundan tashqari, 
ular iqtisodiyot tarmoqlari, sohalari, subyektlarini o ‘zaro bog‘lab, yax- 
lit bir tizimga keltirishga katta hissa qo‘shadilar va shuning uchun ham 
bog‘lovchilar (kommutantlar) deb ataladi. Rivojlangan mamlakatlarda 
ish bilan band aholining to'rtdan biri ana shunday kichik, mayda kor- 
xonalarga to ‘g ‘ri keladi. Kommutantlaming bozor strategiyasi-yangi 
paydo boiayotgan ehtiyojni izlash, unga moslashish va uni qondirish 
hisoblanadi.
2. P a t iy e n t la r -
katta bo‘lmagan, lekin tor ixtisoslashgan korxonalar 
bo‘lib, ular ham ichki, ham tashqi bozorlardagi bo‘sh joylami to‘ldirib 
boradilar. Bunday korxonalar ishlab chiqaradigan mahsulotlar bozori 
yirik korxonalar uchun torlik qiladi va bu bozordagi ehtiyojni patiyent- 
lardan boshqa korxonalar qondirmaydi. Shunday tor doiradagi ehtiyoj- 
ning mavjudligi patiyentlaming yashashi va rivojlanishini ta’minlaydi. 
Ularning bozor strategiyasi - alohida, uncha katta bo‘lmagan o ‘ziga 
xos ehtiyojlarni izlash, topish va qondirishga ixtisoslashishdan iborat.
3. V ilo y en tla r 
yirik korxonalar bo‘lib, ular ommaviy mahsulotlar- 
ning asosiy qismini ishlab chiqaradilar va iste’molchilarning omma­
viy ehtiyojlariga m o‘ljallanganlar. Rivojlangan iqtisodiyot sharoitida
‘ChjenV. A va boshqalar. Bozor qonmivati asoslari.-Т ., 1996, 161-bet.
226

---

yirik korxonalar va monopoliyalar o ‘z maqsadlariga raqiblarga tazyiq 
o‘tkazish emas, balki iste’molchilar talab-istaklarini hisobga olgan 
holda ishlab chiqarishni tashkil etish yo‘li bilan erishadilar. Ularning 
barqaror ishlashini ta’minlaydigan asosiy omillar - bu ishlab chiqarish­
ning ulkan hajmi, yuksak standartlashtirilgan mahsulot sifati, xorijga 
filiallar tarmog‘ining mavjudligidir. Bunday yirik korxonalarning bozor 
strategiyasi kuchsizroq korxonalami bozordan siqib chiqarish va o'z 
bozorlarini kengaytirish hisoblanadi.