Mehnat ishlab chiqarish tadbirkorlik qobiliyati kapital halim hamroyev tadbirkorlik asoslari

lari, tashkiliy ko‘rinishlari.
Tadbirkorlikni qo‘llab-quwatlash - tadbirkorlik faoliyatini tashkil etish,
amalga oshirish va rivojlanishiga davlat tomonidan huquqiy, tashkiliy, m oli­
yaviy, ilmiy-texnikaviy, tashqi bozorga chiqishga, resurslar, mutaxassislar, ax­
borot ta’minotiga k o‘maklashish.
Tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash davlat dasturi — respublikada tadbir­
korlikni (asosan kichik va xususiy tadbirkorlikni) rivojlantirish va takomil-
lashtirishga yo'naltirilgan vazifalar, chora-tadbirlar, m as’ul organlar belgilab
berilgan hujjat.
Tadbirkorlikni qo‘llab-quwatlash siyosati - tadbirkorlikni qo‘llab-quwat-
lashning nazariy asoslari va amalga oshirish y o ‘llari, vositalari, mexanizmi,
chora-tadbirlari majmuyi.
Tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash tizim i - tadbirkorlikni qo‘llab-quwat-
lash siyosati, dasturlari, mexanizmlari va ularni amalga oshirishga m as’ul dav­
lat organlari va nodavlat tashkilotlari majmuyi.
Tadbirkorlikni qo‘llab-quwatlash tuzilmalari - tadbirkorlikni q o‘llab-quv-
vatlashga m as’ul bo‘lgan davlat organlari va nodavlat tashkilotlari.
135

---

VIII BOB. TADBIRKORLIKNING
TASHKILIY ASOSLARI
8.1. TADBIRKORLIK TURLARI VA SHAKLLARINING
MOHIYATI
Tadbirkorlik bir qator turlar va shakllarda tashkil etiladi, 
rasmiylashtiriladi va amalga oshiriladi. Tadbirkorlik turlari va 
shakllarini aniq ifodalash va tavsiflash ularning har birining o‘rni va 
roli, yuridik sohasi, yo‘nalishi, turi, doirasi, chegaralarini aniqlash va 
belgilashda muhim ahamiyat kasb etadi. Ammo adabiyotlarda, xususan, 
amaliyotda tadbirkorlik turlari va shakllarini chalkashtirib yuborish 
hollari ko‘p uchraydi. Bunday holatlar esa tadbirkorlikni tashkil etish, 
rasmiylashtirish, amalga oshirish, rivojlantirish, qo‘llab-quvvatlash 
ishlarida bir muncha qiyinchiliklar tug‘diradi. Bugungi kunda amaliyot 
bu masalaning yechimini kutmoqda va uni dolzarb qilib qo‘ydi. Ana 
shunday zaruriyatdan kelib chiqqan holda biz mazkur masalaga aniqlik 
kiritishga harakat qildik.
Tadbirkorlik turlari va shakllari tadbirkorlik (tadbirkorlik faoliyati) 
ning turli tomonlarini aks ettiruvchi tushunchalar bo‘lib, ular o‘zaro 
chambarchas bog‘liqdir. Tadbirkorlik turlari va shakllari, ulaming o‘zaro 
bog‘liqligi mazmun va shakl kabi dialektik juftlik kategoriyalarining 
aniq bir ko ‘rinishi hisoblanadi. Bunday juftlik holatida tadbirkorlik 
shakliga tadbirkorlik turi mazmun sifatida qarama-qarshi turadi. 
Mazmun obyektning barcha elementlarining tarkibi, ulaming aloqalari 
va munosabatlari, obyektning xossalari, rivojlanish ichki ziddiyatlari 
va tendensiyalari birligi, shakl esa mazmunning tashqi ifodalanishi, 
tipi va strukturasi, elementlarining nisbatan barqaror muayyanligi va 
o‘zaro ta’siri deb tariflanadi. Mazkur mazmun va shakl bir-birini taqozo 
etadi, birgalikda mavjud bo‘ladi va rivojlanadi. Shakl mazmunsiz 
bo'lmaganidek, mazmun ham o ‘ziga xos bir shaklda namoyon bo‘ladi. 
Dialektikaning ana shunday xulosalari asosida tadbirkorlik turlari va 
shakllarining mohiyatini ochishga yondashish maqsadga muvofiq.
136

---

Tadbirkorlik turi - bu o‘z elementlari, ularning aloqalari va 
munosabqtlarini mujassamlashtirgan xossalari va xususiyatlari bilan 
ajralib turadigan tadbirkorlik yo‘nalishidir. Tadlbirkorlik shakli -
bu tadbirkorlikning (alohida turining) yaxlit tashqi ifodalanishi va 
strukturasi, elementlari, aloqalari va munosabatlarining barqaror 
muayyanligi va tipidir.
Shuni ta’kidlash joizki, tadbirkorlik turlari va shakllarining o‘zaro 
challkashtirib yuborish asosiy sabablaridan biri ikki bir-biriga yaqin 
tushunchalarning yaqqol ajratilmagani hisoblanadi. Bu tushunchalardan 
biri tadbirkorlikning o‘z turlari, ikkinchisi esa tadbirkorlik shakllarining 
turlaridir. Bunday anglashilmovchilikni bartaraf etishga tadbirkorlik 
shakllari iyerarxiyasini aniqlash va tahlil qilish yordam beradi. Bu 
iyerarxiya umumiylik, xususiylik, ayrimlik, alohidalik kabi to ‘rt 
darajadan iborat tizimdir. Unda tadbirkorlik shakllarining tahlili yuqori, 
umumiylik darajadan boshlanib, xususiylik va ayrimlik darajalari 
orqali quyi ayrimlik darajasiga qarab chuqurlashib boradi. Bunday 
tahlil natijasida tadbirkorlik shakllarining to ‘rt darajali iyerarxik tizimi