Mehnat huquqi yakuniy nazorat ishi kazuslar

Mantiqiy savollar:
1. Boquvchisining vafoti munosabati bilan xodimga to'lanishi lozim bo'lgan to'lovlarni tahlil qiling?
Vafot etgan boquvchining qaramog‘ida bo‘lgan va uning vafoti munosabati bilan zararni undirishga haqli bo‘lgan mehnatga qobiliyatsiz shaxslarga to‘lanadigan zarar miqdori marhumning o‘rtacha oylik ish haqi miqdorida, uning o‘ziga va uning qaramog‘ida bo‘lgan, lekin zararni undirishga haqli bo‘lmagan mehnatga qobiliyatsiz shaxslarning ulushini chegirib tashlagan holda belgilanadi.Zarar to‘lovini olishga haqli bo‘lgan shaxslarning har biriga tegishli bo‘lgan zarar miqdorini aniqlash uchun boquvchi ish haqining mazkur shaxslarning hammasiga to‘g‘ri keladigan qismi ular soniga taqsimlanadi.Vafot etgan shaxsning qaramog‘ida bo‘lmagan, ammo zarar to‘lovini olish huquqiga ega bo‘lgan mehnatga qobiliyatsiz shaxslar uchun zarar to‘lovi miqdori quyidagi tartibda belgilanadi:

• 
  Agar ta’minot mablag‘i sud tartibida undirilgan bo‘lsa, u holda zarar to‘lovlari sud tomonidan tayinlangan summa miqdorida belgilanadi;
  
• 
  Agar ta’minot mablag‘i sud tartibida undirilmagan bo‘lsa, u holda zarar to‘lovlari ularning moddiy ahvoli hamda vafot etgan shaxsning hayotlik vaqtida ularga yordam ko‘rsatish imkoniyatini hisobga olib belgilanadi.
  
• 
  Agar vafot etgan shaxsning qaramog‘ida bo‘lgan shaxslar ham, uning qaramog‘ida bo‘lmagan shaxslar ham ayni bir vaqtda zarar to‘lovini olishga haqli bo‘lsalar, bunday holda zarar to‘lovlari miqdori avvalo marhumning qaramog‘ida bo‘lmagan shaxslar uchun belgilanadi. Ular uchun belgilangan zarar to‘lovi summasi boquvchining ish haqidan chegirib tashlanadi, so‘ngra ish haqining qolgan miqdoridan kelib chiqib ushbu moddaning birinchi va ikkinchi qismlarida nazarda tutilgan tartibda marhumning qaramog‘ida bo‘lgan shaxslar uchun qoplanadigan zarar miqdori belgilanadi.Boquvchisini yo‘qotganligi munosabati bilan zarar to‘lovini olish huquqiga ega bo‘lgan shaxslarga tayinlangan boquvchisini yo‘qotganlik pensiyasi, xuddi shuningdek boshqa pensiya, ish haqi, stipendiya va boshqa daromadlar qoplanadigan zarar to‘lovi hisobiga kiritilmaydi. Bunda qaramoqdagi har bir shaxsga tegishli bo‘lgan zararni qoplash summasi qonunchilikda belgilangan mehnatga haq to‘lash eng kam miqdorining 17,6 foizidan oz bo‘lishi mumkin emas.
  
• 
  Xodimning sog‘lig‘iga shikast yetkazilganligi yoki uning vafoti munosabati bilan ish beruvchi tomonidan bir yo‘la beriladigan nafaqaning miqdori jamoa shartnomasida, agar bunday shartnoma tuzilmagan bo‘lsa, ish beruvchi bilan kasaba uyushmasi qo‘mitasi yoki xodimlarning boshqa vakillik organi o‘rtasidagi kelishuvga binoan belgilanadi.Bunda xodimning sog‘lig‘iga shikast yetkazilganligi munosabati bilan bir yo‘la beriladigan nafaqaning miqdori jabrlanuvchining yillik ish haqidan, xodimning vafoti munosabati bilan bir yo‘la beriladigan nafaqaning miqdori esa, marhumning olti yillik o‘rtacha ish haqidan kam bo‘lishi mumkin emas.
  

2. Xodimning sog'lig'i holatiga ko'ra bajarayotgan ishiga noloyiq bo'lib qolishi tufayli mehnat shartnomasini ish beruvchining tashabbusi bilan bekor qilish tartibini yoriting?

Mehnat kodeksining 100-moddasi 2-qismining 2-bandi. 102-moddasi 1-qism 2-bandlariga asoslanib ushbu moddada belgilangan tartibda amalga oshirilinadi. Xodimning bajarayotgan ishiga noloyiqligi oqibatida (100-modda 2-qismi 2-bandiga asosan) mehnat shartnomasini bekor qilish kamida ikki hafta oldin. Agar xodimning bajarayotgan ishiga noloyiqligi uning sog`ligi sabab bo`lib, tibbiy xulosa ko`ra bu mazkur ishni bajarishga to`sqinlik qilsa, mehnat shartnomasi xodim ogohlantirmasdan bekor qilinadi, lekin ogohlantirish evaziga unga albatda ikki haftalik pul kompensatsiya to`lanadi.¹

Foydalanilgan adabiyot va web saytlar ro’yhati:

1. 
   O’zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksi
   
2. 
   https://lex.uz/
   

1^ https://lex.uz/docs/-142859 O’zbekiston Respublikasi Mehnat kodeksi