Мехнат фаолиятининг физиологик асослари

  Ishning  ilmiy  yangiligi:

 

Charchash  vaqtida  organizmda  sodir  bo’ladigan 

fiziologik  funksiyalarning  mohiyatini  ochib  berish  va  undagi  o`zgarishlarning  

mexanizmini    yoritishda iborat. 

      Ishning amaliy ahamiyati: Adabiyotlar manbaisini taxliliga ko`ra,  turli sport 

mashqlarida charchashni rivojlanishining  asosiy va spetsipik sabablari aniqlangan. 

Charchash  va  o`ta  charchash  vaqtida    organizmning    fiziologik  funksiyalarining 

o`zgarishi  va  unga  muayyan  omillarning  ta`siri  o`rganilgan.  Charchash  hodisa-

sining  o`sish  tempi    va  uning  xususiyatlari  sportchi  organizmining    adaptiv  xusu-

siyatlari  bilan  xarakterlanadi.    Organizmining    adaptiv  xususiyatlarii  mashq  qilish 

darajasi va organizmning  zahira qobilyatlariga bog’liq bo`ladi. Charchash mexa-

nizmining    ijobiy  natijalari    tiklanish  davrida    zaxira  imkoniyatlari  faollikning 

protien  sintezining  genetik    mexanizmini  kuchaytirish,  sarflangan  energiya  va 

plastik kompensatsiyalanishdir. 

      Charchashning  fiziologik  xususiyatlari  va    rivojlanish  mexanizmlarini  bilish 

sportchi  organizmini  fiziologik  holatini  to`g’ri  baholash,  sog’lomlashtiruvchi 

---

 

6 

tiklovchi    tadbirlar  va  yuklamali  mashqlarni  ishlab  chiqishga  imkonini  beradi. 

Birdaniga  yuklamali    mashqlar  bilan  shug’ullanish  nevropatik  holat  bo`lib,  oliy 

asab  faoliyatining  buzilishiga,  bosh  miya  katta  yarim  sharlar  po`stlog’iida 

qo`zg’alish va tormozlanish jarayonlarini o`zaro aloadorligini ishdan chiqaradi. 

      Trenerovka  oldi  mashq  qilishning  belgilari    tana  vazning,  o`pkaning  tiriklik 

sig’imi  va  muskul  kuchining    kamayishi  bo`lib  hisoblanadi.  Trenerovka  mashq-

larining  yaqqol  shakllanish    davrida  yurak  qisqarishlar    soni  kamayib  qonning 

arterial  bosimi    pasayadi.  Ba`zan  yurak  faoliyat  ritmining  ekstrasistolik  buzilishi 

kuzatiladi.Shuningdek  markaziy asab tizimining qo`zg’aluvchanligi oshadi, bu esa 

uncha  og’ir  bo`lmagan  mashqlarda  pul’s  sonining  keskin  oshishiga,  arterial  qon 

bosimini oshishiga, yuzaki nafas va ter ajralishiga olib keladi. 

Sog’lom  turmush  tarzini  to’gri  tashkil  etish    maqsadida    inson  organizmida 

sodir bo’ladigan  charchashning fiziologik asoslari ni mukkamal o`rganish  nazariy 

va amaliy jihatdan katta ahamiyatga ega. Organizmning  normal  faoliyatini  shakl-

lantirish    orqali    sog’lom  va    barkamol  avlodni  voyaga  yetkazish  va  tarbiyalash 

ilmiy va amaliy ahamiyatga ega.