Mehnat bozorida talab va taklif

17. 3. Mexnat bozorini faol va nofaol siyosati.

Nofaol siyosat davlatning mehnat bozorida ish beruvchi va ishlovchilar urtasidagi munosabat uchun javobgarligi tushuniladi.

Nofaol siyosatni utkazishda kuyidagi tadbirlar utkazilali.
Ish kidirib yurganlarni ruyxatdan utkazish, ishsizlik uchun nafaka belgilash, ishsizlarni moliyaviy jixatdan emas, balki ma’naviy kullab-kuvvatlash.
Mehnat bozorini faol siyosat mehnat va ish joyida ishchini rakobatbardoshligini oshiradi, ularni ukitish, kayta ukitish tadbirlarni olib boradi. Mehnat bozoridagi faol siyosat nafakat ishni yukotganlarni kullab-kuvvatlaydi, balki xar bir insonni faolligini oshiradi, uning boshka shaxsga tobeligini yukotadi.
Mehnat bozori umumiy xolatini yaxshilash, mamlakat axolisini sharoitini yaxshilaydi. Mehnat bozorini yaxshi yulga kuyishda mehnat ishtirokchilari – ish beruvchilar va ishlovchilar ishtiroki xam salmokli urinni egallaydi.

18 – Bo’lim. Ishsizlik va uni tartibga keltirish.

18.1Ishsizlik tushunchasi va uni kurinishlari,
Bozor iktisodiyoti sharoitida ishchi kuchi xam boshka mehnat maxsullari kabi, tovar shakliga ega bulib, tovar- pul munosabatlariga jalb kilinadi. Uning bu xususiyatlari mehnat kursatkichlari tizimida uz aksini topadi. Bunining natijasida ish bilan bandlik va ishsizlik tushunchalari kelib chiqadi.
Ishsizlar – bu ishchi kuchlarining bir kismi bulib, ijtimoiy ishlab chikarishda band bulmagan, lekin ishlashni xoxlovchi va ish kidirayotganlar xisoblanadi.
16 yoshdan boshlab to nafaqa bilan ta’minlanish huquqini olishgacha bo’lgan yoshdagi, ishga va ish haqiga ega bo’lmagan, ish qidiruvchi shaxs sifatida mahalliy mhnat organida ro’yxatga olingan, mehnat qilishga , kasbga tayyorlash va qayta tayyorlashdan o’tishga, malakasini oshirishga tayyor mehnatga qobiliyatli shaxslar ishsiz deb e’tirof etiladi.
Shaxslarni ishsiz deb e’tirof etish to’g’risidagi qaror mahalliy mehnat organi tomonidan ular ish qidirayotgan shaxs sifatida ro’yxatga olingan kundan e’tiboran o’n birinchi kundan kechiktirmay qabul qilinadi.
Quyidagilar ishsiz deb e’tirof etilmaydi:

• 
  Mehnat organlarida ro’yxatga olingan kundan boshlab o’n kun ichida taklif etilgan maqbul keladigan ishni ikki marta rad etgan shaxslar;
  
• 
  ro’yxatga olingan kundan boshlab o’n kun ichida maqbul keladigan ishni qidirish maqsadida uzrsiz sabablarga ko’ra mehnat organiga kelmagan shaxslar;
  

Taklif etilgan ishdan bosh tortgan kundan yoki maqbul keladigan ishni qidirish maqsadida uzrsiz sabablarga ko’ra mehnat organiga kelmagan kundan boshlab o’ttiz kalendarь kun o’tganidan keyingina shaxs ish qidirayotgan sifatida qayta ro’yxatdan o’tishga haqli bo’ladi.
Fuqarolarni ishsiz sifatida ro’yxatga olish tartibi qonun hujjatlari bilan belgilanadi.
Ishsizlik makomini olish uchun kuyidagi xolatlar mavjud bulishi kerak.

1. 
   Bandlik xizmatida ruyxatdan utgan bulishi kerak.
   
2. 
   Ishsizlik bulishi uchun inson kamida 1-4 xaftagacha ish kidirishi kerak.
   
3. 
   Кim oldin ishlagan bulsa, ishsizlik makomini oladi va nafaka olish xukukiga ega.
   
4. 
   Ishsizlik kungilli ravishda bulmasligi kerak.
   
5. 
   Ishsiz uziga kursatilgan ishdan kochmasligi kerak.
   

Ishsizlik nafakasi fukarolar kategoriyalari buyicha tasniflanadi.