Mehnat bozori

---

Mehnat bozori
—
ish kuchi oldisotdi qilinadigan bozor. Mehnat bozorining ishtirokchilari 
ishga yollovchilar, ishga yollanuvchilar va ular oʻrtasidagi turli vositachilar hisoblanadi. 
Turli vositachi firmalar, tashkilotlar va agentliklar Mehnat bozorining infratuzilmasini 
tashkil etadi. Ish kuchi maxsus tovar sifatida uning sohibi tomonidan bozorga taklif 
etiladi. Ishga yollovchilar Mehnat bozoriga talab bilan chiqadi. Ish kuchining oldisotdisi 
bevosita haridor bilan sotuvchi oʻrtasida toʻgʻridan toʻgʻri yo
ki vositachilar ishtirokida yuz 
berishi mumkin. Bu ishni mehnat birjasi yoki ish topib beruvchi firmalar bajaradi. Ish 
kuchining oldisotdisi mehnat bitimi shaklida rasmiylashtiriladi. Mehnat bozorida ish 
kuchini sotuvchi bilan uni oluvchi oʻrtasida mehnatn
ing kelishilgan narxi 
—
ish haqidkr. 
Mehnatga talab uning narxi boʻlmish ish haqi miqsoriga nisbatan teskari mutanosiblikda, 
yaʼni ish haqi oshsa mehnatga talab qisqaradi, agar u pasaysa, mehnatga talab oshadi. 
Mehnat bozoridagi mehnat taklifi ish haqiga n
isbatan toʻgʻri mutanosiblikda boʻladi. 
Moddiy muhtojlik sharoitida koʻp ishlab, koʻp pul topishga intilish mehnat taklifini 
oshiradi. 
Mehnat bozorida mehnatga talab taklifdan oshib ketsa ish kuchi taqchilligi, mehnat taklifi 
talabdan koʻp boʻlsa ishsizlik
paydo boʻladi.
Mehnat bozorining turlarga ajralishi uning harakteri va koʻlamiga bogʻliq. Mehnat bozori 
oshkora va yashirin harakterda faoli-
yat koʻrsatishi mumkin. Oʻz koʻlamiga qarab Mehnat 
bozori mahalliyhududiy, milliy va jahon bozorlaridan iborat. Globalizatsiya sharoitida 
moddiy resurslarni mamlakatlararo taqsimlanishiga mos ravishda mehnat resurslari ham 
taqsimlangani sababli jahon Mehnat bozori tez rivojlanadi. Iqtisodiyoti kuchli 
mamlakatlar milliy Mehnat bozorida kelgindilar mehnati taklifi tez usadi, narxi 
arzonligidan unga talab ham ortadi. 2000 yilda Yer yuzida oʻzi tugʻilgan yurtida 
ishlamaydiganlar soni 80 mln. nafardan ziyod boʻldi. Xalqaro Mehnat bozori kengayishi 
rivojlangan mamlakatlarda oʻzga millat diasporasi oʻsishiga olib keladi (mas,
2002 yil 
AQShdagi xitoyliklar 15 mln. nafardan ortiq boʻlgan).
mehnat bozori xodimlarni ishga qabul qilish va ularning foydalanish bo'yicha, masalan, davlat, 
ish beruvchilar va ishchilar kabi umumiy bozori individual a'zolari o'rtasidagi raqobat 
munosabatlari, bir tizim bo'lib , ijtimoiy ishlab chiqarish. Bu zamonaviy mehnat bozori 
xususiyatlarini belgilaydi. Bu tovar sifatida mehnat resurslari bozor hisoblanadi. mehnat narxi va 
miqdor ta'minoti maqsadi bilan belgilanadi va unga talab qilinadi. Bu bozor ishchilar va ish 
beruvchilar haqi va sharoitlar kelajakda qo'shma muzokaralar o'tkazish mumkin bo'lgan bir 
xabardor. 
mehnat bozori tuzilmasi beshta asosiy qismdan tashkil topgan. Avvalo, bu yuqori malakali 
xodimlar rahbarlari (rahbarlari) nisbatan kichik, ammo juda sifatli guruh hisoblanadi. So'ngra 
kadrlar va yuqori malakali xodimlar mavjud. tarkibiy tuzatishlarni va ishlab chiqarish davriy 
kamaytirish ichiga olgan ishlash bilan ergashdi. unumdorligi past darajada bilan ifodalanadi 
ishchilar mehnat talab tarmoqlar guruh xavfsiz holatga bu guruhlar, qo'shimcha ravishda. 
sabablarga ko'ra yoshlar, keksalar, nogiron insonlar, odamlar, - beshinchi qismi ishlaydigan 
odamlar eng zaif segment hisoblanadi , ular ish topa olmaydi. 

---

mehnat bozorini shakllantirish xususiyatlari uning tarkibiy qismlari, barcha va joriy holati ta'sir 
bor. 
yilda - So'nggi yillarda, G'arb mamlakatlari sanoati uchun kadrlar qishloq xo'jaligi sohasida va 
ko'paytirish band sonining barqaror pasayishiga istagi kuzatilishi mumkin xizmat ko'rsatish 
sohasida, shuningdek, iqtisodiyotning ilm-intensiv tarmoqlarini. 
mahorat-qurilish evolyutsiya ham sodir bo'ladi. Bu tushuncha noaniq bo'ladi. professional, ishchi 
kuchining malakasi tuzilishini, shuningdek, kontent ishlab chiqish: Shu nuqtai nazardan, ish 
kuchi, uch tushunchalarni o'z ichiga oladi. 
Professional tuzilishi kasblar har turli vakillari majmuini o'z ichiga oladi. malaka tuzilishi 
ishchilar bir xil fitnes darajada va mahorat bilan bog'liq. Bugun biz ishchi kuchining umumiy 
massasi ta'lim darajasi muhim ortishi haqida gapirish mumkin. 
mehnat bozorining tuzilishi mezonlar turli bog'liq. tegishli fazoda bozorlar yirik shaharlarini, 
respublika, federal, shahar, viloyat, tuman, viloyat, qishloq mehnat bozorlarini ajratiladi. ijtimoiy 
va mehnat xalqaro bozorda aloqalar va davlatlararo hududlarida bozor holatiga xalqaro darajada. 
mehnat bozori tuzilishi vaqti parametrlari mezon asosida, joriy istiqbolli va prognoz bozorlar o'z 
ichiga oladi. 
talab va taklifning muvozanatini darajasiga qarab og'ir (komponentlar bir balansi bilan 
xarakterlanadi) muvozanatni va taqchilligi (talab ustiga ta'minoti etgan o'ziga xos ustunlik) 
qaytarib mehnat bozorlari (xususiyati qaysi yetkazib ustidan talab tarqalganligi uchun). 
bozorining Ushbu turdagi bir, kompleks mintaqaviy yoki professional ish uchun ahamiyatli 
bo'lishi mumkin. 
Mehnat bozori tarkibi sifatida rivojlanishiga risolaning tomonidan belgilanadi bozor tuzilmalari. 
Bu mezon bo'yicha rivojlanayotgan ajrata bozorlar va bozorlar o'tish va ishlab (etuk) mehnat 
bozorida. 
ijtimoiy guruhlar mezoniga qarab, mehnat bozorlari turlarini ajrata. Bu jismoniy mehnatini 
(ishchilar), intellektual (xodimlar), dehqon, ijodiy (ziyolilar) va boshqalar bozorlar 
Tashkiliy-funksional mehnat bozori tuzilmasi rivojlangan o'z ichiga oladi , bozor 
iqtisodiyotini elementlarni quyidagi: printsiplarni bandlik davlat siyosati; shartnoma tizimi, shu 
jumladan, ishga qabul qilish tizimi; Kadrlar tizimining ta'lim intildi; qayta tayyorlash va qayta 
tayyorlash tizimi; ishsizlik qo'llab-quvvatlash jamg'armasi; ish birjalar; bandlik tartibga solish